. Интелектуалды ойын
Тақырыбы: Бүгінгі білімім – ертеңгі байлығым
Мақсаты: 1. Дүниетану пәні бойынша алған білімдерін тексере отыра, ақыл-ой өрісін жан-жақты дамыту.
2. Елін, жерін қастерлеп, қорғауға тәрбиелеу
3. Оқушыларды өз ана тілін сүюге, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, бабалардан қалған ұлағатты ғибрат сөздерді түсіндіріп, содан үлгі өнеге алуға баулу, аталы сөзді түсінуге үйрету.
Барысы:
Жер үстінде адамөмір өткізер
Бар нәрсеге білім қолды жеткізер
Бар ізгілік тек білімнен алынар
Білімменен аспанға жол салынар
І. – Армысыздар ұстаздар, оқушылар!
- бармысыздар болашақтың бастауы
Балғын шақты балалар!
ІІ. Қазір сіздер осы уақытқа дейінгі алған білімімізді көрсетіп, өнерімізді ортаға салайық. Біліміміздің артып, санамыздың өскенін, сөз байлығымыздың молайғанын көрсетейік. «Бүгінгі білімім – ертенгі байлығым» атты интелектуалды ойынымызды тамашалайсыздар.
Бәйгеге түсіп жарыспай
Жүйріктің бағы жана ма
Білім мен өнер жарысып
Тәрбие, тәлім табар мән
Бұл бәйге ойдың бәйгесі
Кім жүйрік ойға, сол алға – дегендей ойын «жарыс» түрінде өтеді.

І. Таныстыру:
1. командаға бөліну
2. «Алғырлар» мен «Тапқырлар»
3. Ұрандары а) тәуелсіз елдің тірегі – білімді ұрпақ
ә) Егеменді елдің тірегі – оқу мен білімнің тереңділігімен өлшенуі
ІІ. Әділқазыларды таныстыру
Ашық жарқын жүзді
Әділ қазылар біздің
Таңдап баға берерге
Шақырайық төрге.
Мұғалімнің түсіндірмесі Жарыс 4 бөлімдерден тұрады. Ұпай саны төмен оқушы әр бөлімнен кейін шығып отырады. Сайысқа қатысатын 8 оқушы. Іске сәт!
Бәйге
Мақалдар жарысы
Ұйқасын тап
Тапқырлық
І. Бәйге
І оқушы:
бір сағатта неше минут бар? (10 мин)
жапырақ қай кезде сарғаяды? (күзде)
Қазақтың ұлттық аспабы не? (домбыра)
Алфавиттің ең бірінші әрпі? (А)
Жыл неше мезгілден тұрады? (4)
Жердің неше формасы бар? (домалақ, шар тәрізді)
Сиырдың төлі қалай аталады? (бұзау)
Қой баласын (төлін) қалай сүйеді? (қоңырым, момыным)
Қазақстан Республикасының Президенті кім? (Н.Назарбаев)
Әкенің шешесі қалай аталады? (әже)
ІІ оқушы:
Сөйлеу түрлерін ата (ауызекі, жазбаша)
Ешкінің төлі (лақ)
2+2 – нің жауабы: (төрт)
Қазақтың билері (Әйтеке би, Қазыбек би, Толе би)
Тудың түсі (көгілдір)
Қазақ халқының ұлы ақыны (Абай)
Қасиетті тағам (Нан)
Білім бұлағы не? (кітап)
Самолёттің қазақшасы не? (ұшақ)
Мүсін неден жасалады (ағаш, саз, тас, металл, ермексаз, гипс)
ІІІ оқушы бір-бірімен
Адамның қатынас құралы (тіл)
Адам қанын соратын жәндік (маса)
Ұзындық өлшем бірлігі (см)
Қазақтың т.ңғыш ғарышкері (Т.Әубәкіров)
Жан-жануарлар, аңдарға қойылатын сұрақ? (не?)
Қазақтың атақты суретшісі (Әбілхан Қастеев)
Жер бетінің өсімдік өсетін қабаты (топырақ)
Тарихта болған адамдар төңірегінде құрылған жанр (аңыз)
Күйді орындаушы адам (күйші)
Еліміздің рәміздері (Елтаңба, ту, әнұран)
ІV оқушы
Қыстың көркі (қар)
Ең қымбатты есім (ана)
25- қазан қандай күн? (республика күні)
Торғай шырылдайды, қаз ... (қаңқылдайды)
Жылдан құр қалған жануар (түйе)
Ұя салмайтын құс (көкек)
Судың түсі (түсіз мөлдір)
Көру мүшесі (көз)
7 күн (апта)
Білім ұясы (мектеп)

V оқушы
Көшет қай мезгілде отырғызылады? (көктем)
Қазақ алфавитінде неше әріп бар? (42 әріп)
Заттың атын білдіретін сөз табы? (зат есім)
Бір жылда қанша ай бар? (12 ай)
Жылқы иесі (пірі)? (Қамбар ата)
Бір тәулікте неше сағат бар? (24 сағат)
Түйенің төлі қалай аталады? (бота)
Қар қай мезгілде болады? (қыс)
Аспан түсі қандай? (көк, көгілдір)
Түн ұйқысын төрт бөлген адам? (ана)
VІ оқушы
Мұсылман халықтарының жыл басы (наурыз)
Бір минутта қанша секунд бар? (60 сек)
200 тенгелік ақшада кімнің бейнесі бейнеленген (Әл-Фараби)
«Кел балалар оқылық!» кімнің өлеңі? (Ы.Алтынсарин)
Біз қай мектепте оқимыз («Горный» орта мектебі)
Қазақстанның оңтүстік астанасы? (Алматы)
Қазақстандағы мемлекеттік тіл? (қазақ тілі)
Ешкінің баласы (төлі) қалай аталады? (лақ)
Алфавиттің ең соңғы әрпі? (я)
Заттың санын білдіретін сөз табы? (сан есім)
VІІ оқушы
Жұлдыздар қай кезде пайда болады? (түнде)
Үй жануарларын ата? (ит, мысық, шошқа, есек т.б.)
Заттың сынын, түсін білдіретін сөз табы? (сын есім)
Жемістер қай мезгілде піседі? (күзде)
25 санында неше ондық неше бірлік? (2ондық, 5бірлік)
Екі өркешті жануар? (түйе)
Адам өміріне не қажет? (ауа, су, тамақ)
Жаяу жүргінші бағдаршамның қай түсі жанғанда жүреді? (жасыл)
Абай Құнанбаев кім? (ақын)
Қызанақтың түсі қандай? (қызыл)
8 оқушы
Бір айда неше күн бар? (30-31 күн)
Іс-қимылды білдіретін сөз табы? (етістік)
Жылдың ең соңғы айы? (желтоқсан)
Бір ғасырда неше жыл болады? (100 жыл)
Қазақстанның астанасы? (Астана қаласы)
Салмақтың өлшем бірлігі? (кг)
Неше жуан дауысты дыбыс бар? (4)
Жылқының төлі? (құлын)
Кемпірқосақ қай кезде пайда болады? (жаңбырдан соң)
Жемістерге не жатады? (алма, алмұрт, жүзім)
9 оқушы
Көктемде қар қайтеді? (ериді)
Нанға не жағады? (май)
Балық қайда болады? (суда)
Т – кандай дыбыс? (дауыссыз, қатаң)
«Күз» кімнің өлеңі? (А.Құнанбаев)
5+5 неше? (10)
Сенің Отаның? (ҚазақстанРеспубликасы)
Адам жылу, ауа, суды қайдан алады? (табиғаттан)
Топырақтың қандай түстері бар? (қара, қоңыр, сұр)
Ы.Алтынсарин кім? (ағартушы, ғалым)
10 оқушы
Асханада не істейсің (тамақ ішем)
Ақтөс ит, ал Марат ше? (адам)
Көктемнен кейін қай мезгіл? (жаз)
Информатика пәнінен кім береді? (Арай апай)
Әкеңнің әкесі саған кім болады? (ата)
«А» қандай дыбыс? (дауысты, жуан дыбыс)
10-нан қай санды азайтсаң 5 болады? (5-ті)
Кешкі сағат 〖22〗^00-де не істейсің? (ұйықтаймын)
Сыныпта неше оқушы бар? (9)
Гүл қай мезгілде болады? (жазда)
11 оқушы
Атаңның есімі кім? (Мазан)
Дәрігер не істейді? (емдейді)
Судың пішіні бола ма? (пішінсіз)
Биенің төлі? (құлын)
Адамға қандай сұрақ қойылады? (кім?)
Бүгін аптаның қай күні? (сенбі)
Қасиетті тағам? (нан)
Қой маңырады, сиыр... (мөңіреді)
1-қыркүйек қандай күн? (білім күні)
1-ден 0-ді азайтсаң не болады? (1 болады)

І турдан әр баланың алған баллдарын есептеу. (төменгі, жауап бермегені ойыннан шығады)

Ән тыңдау
ІІ тур. Мақалдар жарысы
Өлең, мақал, жаңылтпаш, ертегі жыр
Мұның бәрі жанды сөз, ішінде сыр.
І. 1. Досы жоқ адам ... (Қанаты жоқ құспен тең)
2. жері байдың - ... (елі бай)
3. таза ауа - ... (жанға дауа)
4. тазалық – саулық негізі, ... (саулық – байлық негізі)

1. Ұшып жүрген гүл көрдім
Қонғанда ұстап үлгердім. (Көбелек)
2. Қалқиып ұзын құлағы
Елеңдеп қорқып тұрады (Қоян)
3. Дәмі де жоқ, түсі жоқ
Пайдаланбас кісі жоқ. (Су)
4.Аспанда бір ана бар
Маңы толы балалар (ай, жұлдыз)

Елдің сәні сақталар жақсы сөзбен,
Қай жұрт болсын талассыз осыған құл.
ІІ. 1. Найзасыз ер болмайды... (батырсыз ел болмайды)
2. Ақылды қария ... (Ағып жатқан дария)
3. Тозған жерде... (Тоқшылық болмайды)
4. Жер ана ... (Ел бала)
1. Үш көзі бар қырағы
Жол тәртібін ұғады
Өткендерге көшеден
Көзін қысып тұрады (бағдаршам)
2. Білімнің жол басшысы
Шәкірттің қолбасшысы (мұғалім)
3. Жуынам деп жазған-ай
Күннен күнге азғаны-ай (сабын)
4.Жазу жазып жалықпаған
Жаза жаза арықтаған (бор)

ІІ турдан әр баланың алған баллдарын есептеу. (төменгі, жауап бермегені ойыннан шығады)

Ән тыңдау
ІІІ тур. Ұйқасын тап
Шарты: мұнда өлең жолдары берілген. Сол өлең жолындағы қалдырып кеткен жерге сөздер қою арқылы өлеңді ұйқастыру керек жәнеде астында шашыраған дыбыстардан әр түрлі сөздер құрайды. Құраған сөздер 5-ке дейін жетсе, балл жоғары қойылады.
Жоғары балл – 40
Төменгі балл – 20
Уақыты – 1 минут
Маң – маң басқан маң басқан,
Шудаларын .
Арба сықырлап жүрді
Ит арсылдап .
Мектепке күнде .
Кілең аламын.
Төмендегі дыбыстардан сөз құра Б, Ұ, Ж, А, Қ, М.(Жұмбақ)
ІІ. 1. Оқысаңыз балалар,
Шамнан шырақ .
2. Жемістерде пісіпті
Жерге үзіліп .
3. Қызыл жинаймын
Анама әкеп .
4.Төменгі дыбыстардан сөз құра. Ә, Д, П, Р, Е, Т. (Дәптер)
ІІІ. 1. Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан
Күз болып, дымқыл тұман жерді .
2. қалың қарды күрейік
Коньки теуіп .
3. Қарындашты қолға аламын
сурет .
4.Төменгі дыбыстардан сөз құра Ж, Қ, А, Ы, Р. (Жарық)

ІІ. 1. Кел, балалар, оқылық
көңілге
Ықыласпен .
2. Нұрлан тойға барады
Көптеп кәмпит .
4.Төмендегі дыбыстардан сөз құра Ю, Р, О, А, Л (оюлар)

Туған жердей жер болмас,
Туған елдей .
Жеймін деп көп қуанды
Менің інім .
дүкенге барамын
сатып .
Төмендегі дыбыстардан сөз құра Қ, А, Р, Т, А (тарақ)
Білім таппай мақтанба
Орын таппай .
Бала ойнады
Ойынға .
келді,құс келді
гүлдер жапты .
Төменгі дыбыстардан сөз құра Т, Е, Р, І, Г, Е (ертегі)
ІІІ турдан әр баланың алған баллдарын есептеу. (төменгі, жауап бермегені ойыннан шығады)
Тапқырлық
Сағыз сатып алу үшін Ерланға 1 теңге жетпеді. Ал Темірланға 2 тенге. Сонда Ерлан Темірланға екеуміз қосып бір сағыз алайық десе, бәрі бір олардың бір теңгесі жетпей тұр. Бұлардың әрқайсысында неше теңгеден ақша болды? Сағыз қанша тұрады? (Ерланда – 1тг, Темірланда – 0тг. Сағыз – 2тг)
Аңсар 9сағат ұйықтап, келесі жылы таңертең сағат 8-де тұрды. Бұл қалай болғаны? (31 қаңтар күні сағат 11-де ұйықтап, 1 қаңтар күні таңертең 8де тұрған)
Жұмыртқаны қайнап тұрған суда 4 мин пісіру керек. 7 минуттық және 3 минуттық және 7 минуттық және 3 минуттық құмсағаттарды пайдаланып оны қалай істер едің?
(Екі құмсағатты қатар пайдалану керек. 3 минут өткен соң, қайнап
тұрған суға жұмыртқаны салу керек. Қалған 4 минутта жұмыртқа
піседі.)

Семей полигонын жабу жөнінде ең алғаш ұран көтерген кім? (О.Сүлейменов)
Мыс пен мырыштың қосындысы нені береді? (жез)
Түссіз бояуларды ата? (ақ, сұр, қара)
Күннің түі қандай түске жатады? (суық түстер)
Туымыздың түсі қандай? (көк)
Адамды адам еткен? (еңбек)
Қазақстан жерінің көлемі қанша? (2млн 700мың км)
Өзен, көл, жер бедері бейнеленген карта қалай аталады? (физикалық карта)
Өлі табиғатқа не жатады? (
Жер бетінің ең биік бөлігі? (тау)
Жанғыш пайдалы қазбаларға не жаталы?(көмір, мұнай, газ)

Үстінде жүк артқан екі ат келе жатты. Біреуінің үстінде тұз, екіншісінің
үстінде мақта болатын. Олар терең өзеннен өту керек болды. Үстіне тұз артқан ат содан шығысымен бүлкілдеп жорта жөнелді. Ал мақта артқаны аяғын арең басып, қабырғасы қайысып кетті. Неге? Оларға неболды?
Бәйге Мақал-жұмбақ Ұйқасын
тап Тапқыр-лық І ІІ ІІІ Инт.ойын
Жеңімпазы .