. Павлодар облысы
Лебяжі ауданы
Малыбай жалпы орта білім беретін мектеп
Биология пәнінің мұғалімі
Шалгымбаева Асем Нартаевна

Сынып: 8
Сабақтың тақырыбы: Қаңқа бөлімдері
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Тірек – қимыл жүйесінің құрылысы мен қызмететрі туралы жаңа анатомиялық-физиологиялық түсініктерді қалыптастыру, қаңқаның құрылыс мен қызметтері туралы білімдерін арттыру. Адамның тік жүруіне және еңбек етуіне байланысты қаңқасында пайда болған ерекшеліктерді анықтауға үйрету.
Дамытушылық: Білім алушылардың талдау, синтез, салыстыру, қорытындылау және ойлау қабілеттерін дамыту
Тәрбиелік: Білім алушыларды өз денсаулығына жауапкершілікпен және мұқият қарауды тәрбиелеу, адам өміріндегі және іс- әрекетіндегі денсаулығының рөлін түсіндіру
Сабақтың типі: Жаңа сабақты игеру
Сабақтың көрнекілігі:
І Кіріспе
Ұйымдастыру кезеңі: - оқушылармен амандасу
- сыныптың тазалығын тексеру
- сыныптың кезекшілігін анықтау
- оқушыларды түгендеу
- сабаққа дайындықтарын тексеру

Қаңқаның қандай ерекшеліктері адамды сүткоректі жануарлардан ажыратады?

• Сүткоректі жануарлардың тірек – қимыл жүйесінің қандай маңызы бар?
• Жануарлар қаңқасының негізгі бөлімдерін, сүйектерін, олардың құрамдас бөліктерін атаңдар.

ІІ Негізгі бөлім. Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі
«Қимыл - қозғалыс – бұл өмір», деп Вольтер айтып кеткен. Шыңында да, адам о бастан қимылға бейімделген, бәлкімтабиғат шешкен болар. Біз сондықтан жүреміз, жүгіреміз, секіреміз, жүземіз, күнде мыңдаған әртүрлі қимы жасап, еңкейіп, тік тұрамыз? Мұның барлығын сүйек – бұлшық ет жүйесі немесе тірек – қимыл аппараты қамтамасыз етеді.
Білемін Білгім келеді


«Кубизм» әдісі

1. Зерттеңіз - адам қаңқасының бөлімдері
- сүйектің байланысы, буындар
- бұлшықеттің маңызы
2. Салыстырыңыз - сүйектің құрылысы
- бұлшықеттің құрылысы
3. Суреттеңіз - қол және аяқ сүйектерінің айырмашылығы

Адам қаңқасы 200 – ден астам сүйектен тұрады.
Бас қаңқасы

Ми сауыты Бет бөлігінен

Маңдай Шүйде Самай Төбе сүйектері Қозғалмайтын үстіңгі
Қозғалмалы астыңғы жақ сүйектері
Тұлға қаңқасы

Омыртқа жотасы Қабырғалар Төс сүйегі

Омытқа жотасы 33 – 34 омыртқалардан тұрады. Оны мойын (7), арқа (12), бел (5), сегізкөз, құйымшақ бөлімдері құрайды.

Кеуде қуысы

Арқа омыртқалары, қабырғалар мен төс кеуде қуысын түзеді. Аламда, әдетте, доға тәрізді иілген жалпақ 12 жұп қабырға болады. Олар артқы жағынан арқа омыртқалармен жалғасады, ал алдыңғыижағы төспен байланысады.
Иық белдеуі

Екі жауырын Екі бұғана

Жауырын – кеуде қуысының артқы жағында орналасқан үшбұрышты жалпақ сүйек.

Қолдың еркін қозғалатын қаңқасы

Тоқпан жілік Білек Қол басы сүйектері

Тоқпан жілік жауырынмен қозғалмалы байланысатын иық буыннын түзіп, қолмен әртүрлі қимыл жасауға мүмкіндік береді.
Білек кәрі жілік пен шынтақ сүйектерінен тұрады.
Қол басы сүйектерінің үш бөлімін ажыратады: білезік сүйектері, алақан сүйектері және майда сүйектерден тұратын саусақ сүйектері.

Аяқтың еркін қозғалатын

Ортан жілік Асықты жілік шыбық сүйегі толарсақ табан бақай сүйектері

ІІІ Қорытынды. Бекіту кезеңі.
№ 1 тапсырма. Омыртқа жотасының бөлімдерін ата, әрбір бөлімдегі омыртқа санын анықта.
№ Бөлімнің атауы Омыртқа саны
1
2
3
4
5

№ 2 тапсырма. Қаңқаның 4 бөлімін ата.
Кестеге тірек – қимыл жүйесінің (ТҚЖ) қызметтерін жаз.

Тірек – қимыл жүйесінің қызметтері
.....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
..........................................................................................................................
.........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.............................................................................................................................

№ 3 тапсырма. Диктант

1) Бас сүйектің бет бөлігіндегі қозғалмалы бөлімі – .....................................................
2) Қаңқаның бірден – бір жалаң бөлігі – ....................................................................
3) Омыртқа жотасындағы омыртқа сандары – ..............................................................
4) Омыртқа жотасы иілімдерінің саны – ............................................................................
5) Адам қабырғаларының саны – ...................................................................................
6) 1 – ші мойын омыртқасының атауы –......................................................................
7) Адам қаңқасының ең ұзын сүйек – .................................................................................
8) Омыртқа жотасының ең үлкен омыртқалары – ..........................................................

Семантикалық карта

Сүйектер Орналасуына қарай Құрылысына қарай Байланысуы
Бас Тұлға Қол
Аяқ Ұзын Қысқа Жалпақ Қозғалмайтын Қозғалмалы Аз қозғалатын
Ортан жілік + + +
Омыртқа + + +
Жамбас + + +
Самай + + +
Қабырға + + +
Тоқпан жілік + + +

IV Үй тапсырмасын беру кезеңі: § 21 оқу,адамның қаңқа сүйектерін жаттау. 83 беттегі кестені толтыру. «Сымбаттылық – сұлулық» тақырыбына эссе жазу.
V Бағалау. Оқушыларды бағалау. .