. Сабақтың тақырыбы: Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлын.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
Жүйке жүйесінің құрылысын, жұлынның құрылысы мен қызыметін білу.
Дамытушылық:
Жұлын. Жұлынның маңызды қызмет атқаратындығын біле отырып, ғылыми дүниетанмын дамыту, ойлау, өз пікірін жеткізе білу дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік:
Өз ойын, өзгенің пікірін тыңдай білуге, жауапкершілікке, ұқыптылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың типі: жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі: сөздік- көрнекілік, тірек сызба, топтық жұмыстар,АКТ пайдалану
Сабақтың көрнекілігі: Жұлын. Жұлын құрылысы.
Жүйке жүйесі құрылысының жалпы сызбанұсқасы. Элек. оқулық.
Пәнаралық байланыс: Қазақ тілі, биология 8
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру бөлімі:
Амандасу, түгелдеу
Алма, тарақ, гүл, инені көрсетіп сезім мүшелерінің атқаратын қызметін еске түсіру.
( тапсырмалардың барлығы фильпчартта жазылған)
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Жедел турнир сұрақтары
( ой жинақтауға арналған сұрақтар)
1. Нейрон дегеніміз не ?
2. Мидың сұр және ақ заты неден құралған?
3. Аралық нейрондар жүйке импульсін өткізуде қандай рөл атқарады?
4. Қандай жүйке жасушасын сезімтал нейрон дейді?
5. Қимыл- қозғалыс нейрон қызыметі қандай?

2. Тест жұмысы
Жүйке жүйесі
1. Физиология ғылымы зерттейді:
А. Біртұтас ағза, жеке жасушалар, мүшелер, мүшелер және олардың жүйелерінің қызметін.
В. Ағзаның, оныњ мүшелері, ұлпалар, жасушалардың құрылысын.
С. Тірі ағзалардың құрсақ ішіндегі дамуын.
Д. Адам денсаулығын сақтау шараларын.
Е. Органикалық дүниенің даму тарихын.
2. Жүйке жүйесінің негізгі қызметі:
А. Оттегінің келіп түсуі және көмір қышқыл газын сыртқа шығару.
В. Күрделі қоректік заттардың жай заттарға ыдырауы.
С. Қозу және қозуды ағзаның басқа жүйелеріне өткізу.
Д. Ағзадан судың артық мөлшері мен зиянды өнімдерді бөліп шығару.
Е. Мүшелерге қоректік заттарды жеткізу.
3. Жүйке ұлпасының жасушасы:
А. Нейрон В. Нейрология С. Эритроцит Д. Миоцит Е. Нефрон
4.Нейронның ұзын өсіндісі:
А.Сома В. Дендрит С. Аксон Д. Синапс Е.Дене
5. Қаңқа еттерінің қызметін реттейді:
А.Вегетативті жүйке жүйесі В.Соматикалық жүйке жүйесі С. Симпатикалық жүйке жүйесі
Д.Парасимпатикалық жүйке жүйесі Е.Шеткі жүйке жүйесі
6. Жүйке жүйесініњ негізгі функциональды қасиеті болып саналмайды:
А. Ойлау В. Сана С. Есте сақтау Д.Аккомодация Е. Мінез-құлық (психика)
7. Қызметіне байланысты барлық жүйке жүйесі бөлінеді:
А.Соматикалық жєне вегетативтік
В.Симпатикалық және парасимпатикалық
С.Орталық және симпатикалық
Д. Перифериялық және сомалық
Е.Перифериялық және вегетативтік
8. Вегетативтік жүйке жүйесінің қызметіне жатпайды:
А. Ішектің перистальтикалық жиырылуы В.Тамырлар тонусын сақтау
С. Ішкі мүшелердің қызметі Д. Жүректің соғуы Е. Қаңқа еттерінің жиырылуы

9. Жүйке жүйесі мынадай жүйке жасушаларынан тұрады:
А. Аксон В. Нейрондар С.Дендрит Д. Медиатор Е. Синапс
10. Жүйке ұлпасының серіктес клеткасы:
А. Медиатор В.Синапс С. Нейрология Д. Аксон Е.Дендрит
11. Нейрология қызметіне жатпайды:
А. Өткізгіш В. Қорғаныш С.Тірек
Д.Трофикалық Е.Жүйке жасушаларының қалыпты қызметіне жағдай жасау.
12. Қозғыштық және өткізгіштік мынадай ұлпаның негізгі қызметі:
А. Дәнекер В. Бұлшық ет С.Жүрек Д.Эпителий Е.Жүйке
13.Атқаратын қызметіне байланысты нейрондардың түрлері:
А.Сезімтал және ендірме В.Сезімтал жєне қимыл С.Қозғалтқыш және аралық
Д.Ендірме жєне орталықтан тебетін Е.Ендірме жєне орталықтан тебетін
14. Рецепторлардың атқаратын қызметі:
А. Қозуды орталық жүйке жүйесінің жұмысшы мүшесіне жеткізу
В.Тітіркендіргішті тежеу
С. Тітіркендіргіштікті қабылдау
Д.Қозуды сезімтал нейрондардан қозғалтқыш нейрондарға жеткізу
Е.Қозуды сезімтал нейрондардан аралық нейрондарға жеткізу
15. Синапс (тоғысу) - ....
А. Жүйке жасушаларының бір-бірімен немесе ұлпалармен жанасуы
В.Жүйке серпенестері әрекетінен бөлінген заттар
С. Сезімтал жүйке талшықтарының ұшы
Д. Жасушаның «энергетикалық станциясы»
Е.Қоректік заттар қоры

3. Анықтама беріңіз:
1. Рефлекс ұғымын ғылымға алғаш рет енгізген кім ? (фраңцуз ғалымы –Р. Декарт 1596-1650 ж.ж.)
2. Мына суретке қарап анықтама беріңіз:


3. Жаңа сабақ
Жаңа сабаққа барар жол: І. Тренинг
1. Жақын келген көлікті- ( өтіп кеткенше күтіп тұру)
2. Аса ыстық немесе суықтан –( қорғану)
3. Денені зақымдайтын заттарға – (жоламау)
ІІ. Даналар сөзі:
( 3-рет айтып, оқушының есте сақтау қабілетін дамыту үшін қайталап айтқызу)

1. Білімдінің сөзімен бұзу оңай торды да,
Ақыл сөзді сіңірсең, жоғалмайтын сол мұра. М.Қашғари
2. Ақыл қайда болса, ұлылық толады,
Білім кімде, сол білікті болады. Ж. Баласұғын
3. Білмеген масқара емес, білгісі келмеген ұяттырақ.
Сократ

Жылжымалы лентада: «Жүйке жүйесінің бөлімдері.
Жұлынның құрылысы мен қызметі»

І. Тірек сызба

Жүйке жүйесінің орналасуы

Орталық шеткі


ми жұлын жүйкелер, жүйке түйіндері, жүйке ұштары


( суреттер көрсетіліп , түсіндіріледі)

ІІ. Тірек сызба

Жүйке жүйесінің қызыметі

сомалық вегетативті
(қанқа бұлшық еттерінің жұмысын реттейді) (ішкі мүшелер жұмысын реттеді)


симпатикалық парасимпатикалық

ІІІ. Жұлынның құрылысы мен қызыметі

1. Жұлынның орналасуы
Омыртқа жотасының өзегінде ми сауытындағы сопақша ми мен байланысқан үлкен жүлке түйіні
( склеттен көрсетіледі)
2. Сандар сөйлейді: ( жұлынның сандық көрсеткішін беру)
массасы 35—39

ұзындығы 42-49
Жұлынның
диаметрі 1 см

сигменті 31

8 12 5 5 1
қабығы 3

қызметі

рефлекстік өткізгіштік
Жұлынның ақ заты мен сұр затын түсіндіру
3. Фльпчарттардан жұлынның омыртқа жотасында орналасуын түсіндіру

4. Фльпчарттардан жұлын құрылысын көрсетіп түсіндіру
( Биология салауаттылық журналынан алынды)




милы жұмсақ қабық
торлы қабық

милы қатты қабық

3 қабығын көрсету, атқаратын қызыметіне тоқталу
5. Жұлынның қызметі
Жұлынның қызыметі
Рефлекстік Өткізгіштік
Жұлынның әр жерінде жүйке орталығы бар. Жүйке орталығы деп жұлынның түрлі бөлімінде орналасқан қандайда болмасын мүшенің жұмысын реттейтін жүйке жасушаларының жиынтығын айтады. Жұлын жай рефлекстердің іс әрекетін қамтамасыз етеді. Жүйке импульстері ішкі мүшелер мен тері рецепторларынан жұлынның ақ затымен миға, ал ипульстер мидан жұлынның қимыл- қозғалыс (атқарушы) нейрондарына бағытталады.

Жұлынның қызыметі тікелей миға байланысты. Ми мен жұлынның жұмсақ қабығының қабынуынан
көбіне сәбилерде немесе жас балаларда менингит ауруы пайда болады. Сонымен қатар, ішімдік
ішкенде 2-3 мин ішінде қанға сіңеді де, адам ақыл есінен айырылады.

Таныс емес сөздер. (Терминдік сөздермен жұмыс)

Канал- өзек
Борозда- жүлге
Миелен- май қабығы
Менингит- ауру түрі (жұмсақ қабықтың қабынуы)

Оқушыларға айтқызып, дәптерлеріне жазғызу
Бекіту

1. Кестені толтырыңыз

Жүйке жүйесінің бөлімдері құрылысы қызметі
Ми
Жұлын
Шеткі жүйке жүйесі
Сұр зат
Ақ зат
Жұлын тамыршалары
Аралас жұлын жүйкелері

2. Биологиялық диктант
1. Жүйке жасушасы ...... деп аталады . (нейрон)
2. Аксонның мүшелерге келіп таралған ұшы ..... (рецептор)
3. Нейронның қысқа өсіндісі ...... (дендрит)
4. Адам организмі жасушадан тұрады, ал жасушалар жиынтығы ..... деп аталады. (ұлпа)
5. Жұлынның диаметрі ...... ( 1 см)
6. Ми ..... қуысында орналасқан. (бас)
7. Жұлын ..... қабаттан тұрады. (3)
8. Омыртқа жотасында ..... орналасқан ( жұлын)
9. Жүйке жүйесінің орналасмуна қарай ...... және ...... деп бөлінеді.( орталық, шеткі)
10. Жұлын .... сигменттен тұрады. (31)

3. Сандардың сыры:

31 1 42-49



3 2 31

Үйге тапсырма:
15. Жүйке жүесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызыметі( оқып ,түсіну)
«Менингит» ауруы жөнінде мәлімет жинап келу; 2- кестені орныдау

Бағалау
Бағалау парағын әр топ басшылары алып, кесте бойынша белгілеп отырады. .