. Қобда ауданы Бегалы орта мектебінің биология пәні мұғалімі Биханова Нұржауғанның 9,10-сыныптар арасында жүргізген
сыныптан тыс іс-шарасы
«Жас биолог-2014»интеллектуалды сайыс
Жүргізуші: Құрметті ұстаздар мен оқушылар!
Сайыс десе белсене араласатын көрермен қауым! «Жас биолог -2014» атты 9,10- сыныптар арасында биология пәнінен өткізілетін танымдық сайысымызға қош келіпсіздер!
Ақыл –тон, аңдығанға тозбайтұғын,
Білім –кен, қанша болса азбайтұғын.
Қатарың оза шауып бара жатса,
Арқаңның ауруы не қозбайтұғын,-
деп Тұрмағамбет Ізтілеуов айтқандай, білімдік сайысқа белсене,құлшына араласатын сайыскерлерімізді таныстырып өтейін:
1.Мәжен Мөлдір 10-сынып оқушысы
2.Қабыл Сүйіндік 10-сынып оқушысы
3.Егінбай Райымжан 10-сынып оқушысы
4.Орынбасар Ботагөз 9-сынып оқушысы
5.Кәкеш Камшат 9-сынып оқушысы
6.Рамазан Айдана 9-сынып оқушысы
Сайыскерлеріміздің біліміне, шеберлігіне әділ бағасын беретін әділ-қазылар алқасымен таныстырып өтетін болсам:
1. Жаратылыстану бірлестігінің жетекшісі Нұрғожина А.О.
2. Биология пәнінің мұғалімі –Қоспанбетова С.С.
3. Мектеп психологі- Айжарыкова К .О.
Енді сайысымыздың негізгі бөлімдерімен таныстырар болсам:
Сайысымыз 6 кезеңнен тұрады:
І кезең –Кім білгір?
ІІ кезең – «Сенесіз бе, сенбейсіз бе?»
ІІІ кезең –Терминдер аукционы
ІҮ кезең – Бұл қандай ғылым?
Ү кезең –Төртінші артық
ҮІ кезең –Ғажайып биология

Тапқыр,білгір,дарынды
Жарыс бар бүгін арынды
Химия пәнін сүйсең сен
Ортаға сал барыңды-
деп, сайысқа қатысушы топтарға сәттілік тілей отырып, сайысымыздың алғашқы турын бастасақ.
1 кезең «Кім білгір?» кезеңінде әр оқушыға 10 сұрақ оқылады. Сайыскерлер оқылған сұраққа толық жауап береді. Дұрыс жауап үшін 1 ұпай беріледі. Ендеше іске сәт.
Зоология бөлімі бойынша
1.Зоология ғылымының балықтарды зерттейтін саласы: Ихтиология
2. Балықтың зәр шығару мүшесі: Бүйрек
3. Денесінің түсі тез өзгерете алатын қабыршақтылар отрядының өкілі: Құбылғы
4. Африка түйеқұсының саусағы: Екеу
5. 150 млн. жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі: Көнеқұс
6. Сүтқоректілерде кеуде мен құрсақ қуыстарын бөліп тұратын: Көкет (диафрагма)
7. Жұмыртқа салатын сүтқоректілер Түрпі
8.Еліміздегі кесірткенің ең үлкен түрі Келес
9.Қосарлы тыныс алатын жануарлар. Құстар.
10.Құрттар-топырақтан, шыбындар-шіріген еттен пайда болады деп есептеген ғалым.т Аристотель.

Анатомия бойынша
1. Адам денесіндегі буындар саны: 230.+
2. Қанда темірдің тұрақтылығын сақтайтын без : Гипофиз
3. Инсулин жетіспегенде болатын ауру: Қант ауруы
4. Есте сақтаудың төмендеуі немесе бұзылуы: Амнезия
5. Қанның құрамына жасушалар кіреді: Лейкоциттер
6. Түсті ажырата алмайтын ауруды қалай атайды: Дальтонизм
7. Оқу кезінде кітап көзден мынадай қашықтыққа алыс болуы керек: 30-35см
8. Қан айналудың бір айналымы қанша уақыт алады: 27 секунд
9. Гуморальдық реттелуде негізгі рөл атқаратын заттар : Гормондар
10.Арқа омыртқаларының саны: 12

Ботаника бөлімі бойынша
1. 1665 жылы алғаш рет өсімдік қабығының жұқа кесіндісін микроскоппен көрген: Роберт Гук
2. Төменгі сатыдағы өсімдіктер: Балдыр
3. Біржасушалы талшықты балдыр: Хламидомонада
4. Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған ғалым: К.А. Тимирязев
5. Жапырақ сағағына ұқсаған гүлдің жіңішкерген жері: Гүл сағағы
6. Пішіні малдың тұяғына ұқсас: Діңқұлақ
7. Қостанай далалы аймағында орналасқан қорық: Наурызым қорығы
8. Өсімдіктерге арналған Қазақстанның «Қызыл кітабы» жарық кқрді: 1981 жылы
9. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым: Ботаника
10. 1920-1930 жылдары «Өсімдіктану» оқулығын жазған ғалым: Ж.Күдерин

Цитология бөлімі бойынша
1. Жасушаға белгілі пішін және мықтылық қасиет береді: Қабықша
2. Жұмыртқаның ақуызына ұқсас мөлдір, желім тәрізді созылмалы қоймалжың тірі зат: Цитоплазма
3. Жасушаның көбеюіне қатысады: Ядро
4. Тек өсімдік жасушасына ғана тән денешіктер: Пластид
5. Жасушаларды энергиямен қамтамасыз етеді: Митохондрия
6. Жасушаға түскен бөгде заттарды ерітеді: Лизосома
7. Жасушадағы көпіршік, түтікше тәрізді органоид: Гольджи жиынтығы
8. Плаастидтер болады: Өсімдіктерде
9. Жасушадағы органикалық қосылыстар: Нәруыздар, май
10. Нәруызды түзетін аминқышқылдардың саны: 20

Биологиялық ғалымдар
1. 1870-1880 жылы ұсақ ағзалар бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеді: Луи Пастер
2. Микробиологияның дамуына жол ашқан: Л.Пастер
3. 1892 жылы темекі теңбілін зерттеп, вирусты ашты: Д.И.Ивановский
4. «Вирус» терминін 1899 жылы ғылымға енгізді: М.В.Бейерник
5.Биосфера туралы ілімнің негізін салған ғалым В.И. Вернадский
6. Хромосомалық теорияны жарыққа шығарды Т.Морган
7. Ядролық сынақ өткізуге мораторий жариялаған тұлға. Н.Назарбаев.
8. Эволюциялық ілімнің негізін салған ғалым Ч.Дарвин
9. «Зоология философиясы»атты еңбек жазған ғалым Ж.Б.Ламарк
10. «Невада –Семей» қозғалысын басқарған. О.Сүлейменов.

Генетика бөлімі бойынша
1. Белгілердің тұқым қуалау заңдылықтарын және олардың өзгергіштіктерін зерттейтін ғылым Генетика
2. Генетиканың негізін салушы Г.Мендель
3. Хромосомалық теорияны жарыққа шығарды Т.Морган
4. Генотип және фенотип ұғымдарын қалыптастырды В.Иогансен
5. Г.Мендельдің бірінші заңы Біркелкілік
6. Г.Мендельдің екінші заңы Белгінің ажырауы
7.Басыңқы гендер қалай атаймыз. Доминантты
8. Генетикалық зерттеулер жүргізуге қолайлы жәндік. Дрозофила шыбыны
9.Г.Мендель заңдарын екінші рет дәлелдеген ғалым. Де Фриз,К.Корренс
10.Ген деген терминді ғылымға енгізген ғалым. Т.Морган

II кезең «Сенесіз бе, сенбейсіз бе?»» кезеңінде әр оқушыға 2 сұрақ оқылады. Сайыскерлер оқылған сұраққа сенемін немесе сенбеймін деп жауап береді. Дұрыс жауап үшін 1 ұпай беріледі.

• 1. Сенесіз бе, сенбейсіз бе саңырауқұлақты зерттейтін ғылымды микология деп атайды.
• 2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе паразитті саңырауқұлақпен нан ашытуға болады.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе дүниедегі ең биік ағаш – шырша
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жануар жасушасында пластидтер кездеседі.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе бақаның ескерткіші Франция мен Жапония елдерінде қойылған.
• 6.Сенесіз бе,сенбейсіз бе қазақстанда 12 қорық бар
• 1. Сенесіз бе, сенбейсіз бе тағамдарды бүлдіретін саңырауқұлақтарға мукорды жатқызады.
• 2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адамда 1 бас,2 қол.3 аяқ бар
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адам бүйректің салмағы 150, жүректікі 250-300 г.
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе ағаштар 300-500 жыл жасайды.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе картоптың отаны Қазақстан.
• 6.Сенесіз бе,сенбейсіз бе Ақтөбе облысында Ырғыз Торғай Резерваты бар
•
III кезең

Оқушыларға уақыт беріледі таңдаған саласы бойынша термин сөздерді жазып шығады.
1.Микробиология
2.Ихтиология
3.Микология
1.Бриология
2.Генетика
3.Диетология
1.Орнитология
2.Урология
3.Биология
1.Физиология
2.Экология
3.Гельминтология

Сөздің кезегін әділ-қазыларға береміз.
Жүргізуші: Сонымен бүгінгі «Жас биолог 2014» сайысы өз мәресіне жетті. Енді кезек марапаттау кезеңіне өтеді.
Алда әлі де биік –биік асулардан көріне беріңдер деп тілек білдіреміз.

Қош сау болыңыздар! .