. Сабақтың тақырыбы: №3 Практикалық жұмыс.
«Ньютонның екінші заңын зерделеу.»
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік мақсаты: Ньютонның екінші заңын анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
2. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
3. Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, арбаша, жүк.

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
1. Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
2. Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
3. Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
4. Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау

Ньютонның екінші заңы – Тұрақты күш

Уақытты ұзақтығы Дайындық: 20 мин Тапсырманы орындау: 30 мин
Мақсаттар мен міндеттер
Студенттердің мүмкіндігі бар…
• Тұрақты күш арқылы үдеуленген арбаша қозғалысын өлшеу үшін қондырғыш қолдану.
• Xplorer GLX- ті арбаша жылдамдығын көрсету немесе тіркеу үшін қолдану.
• Арбашаның үдеуін анықтау үшін уақытқа байланысты жылдамдықтың әр сызбасына сараптама жасау.
• Тең әсерлі күш пен жалпы масса арқылы арбашаның теориялық үдеуін шығару.
• Өлшенген және теориялық үдеудің мәндерін салыстыру.
Ескерту
Серіппенің керілу күші арбаша қозғалысын үдетеді. Егер біз үйкеліс нөлге тең деп алсақ, онда арбаша жүйесіндегі тең әсерлі күш кірдің массасы болып табылады.Арбаша жүйесінің жалпы массасы – бұл арбашамен ілінген жүгісіз қосындысы.
• Берілгендердің барлық төрт реет өлшемін істеу үшін студентке негізгі нұсқауларды қолданғаны дұрыс. Оларға арбаша блокқа жеткенше берілгендерді тіркеуді тоқтату керек екенін ескертіңіз.
• Егер бір адам арбашаны, ал екіншісі Xplorer GLX-те берілгендерді тіркесе, онда берілгендерді тіркеу оңайға соғады.
Құрылғыны орнату – көбінесе ‘Атвуданың көлденең машинасы’ деп те атайды – еркін дененің векторлық сызбасымен танысу үшін қолданылады. Мысалы, M1 – бұл арбашаның массасы, m2- бұл ілінген масса, T – серіппенің керілу күші және m2g – ілінген масса салмағы. Арбашаға тең әсерлі күш – бұл керілу күшінен үйкеліс күшін алу. Ілінген массаға тең әсерлі күш – бұл керілу күшінен салмақта алу.
Арбаша мен ілінген массаның үдеуінің мәні бірдей, a1 = a2 = a, және бірдей созылу болады.

Үйкеліс аз болса, онда созылу, T, M1a1.

Берілгендер үлгісі
Түсірілімдер #1 жолақ өткізу үшін уақытқа байланысты жылдамдықтың сызбасын көрсетеді және арбашаға қосымша масса қосқанда басқа да өткізу үшін уақытқа байланысты жылдамдықтарын көрсетеді.




Ньютонның екінші заңы –Тұрақты күш
Жауаптар және берілгендер үлгісі
Болжау
Денеге тең әсерлі күш түсірілсе не болады?
Денеге тең әсерлі күш түсірілгенде дене үдейді. Үдеу тең әсерлі күшке тура пропорционал.
Егер тең әсерлі күш тұрақты болса, бірақ сіз жалпы массаны өзгерттіңіз, сонда дененің қозғалысына не болады?
Егер дененің массасы тең әсерлі күш кезінде артса, онда үдеу кемиді.
Берілгендер
Берілгендердің бір өткізуі үшін уақытқа байланысты қалып сызбасын салыңыз. y и x осінің өлшемдері мен белгісін қосыңыз. (Берілгендер үлгісінің қарау.)
Берілгендердің бір өткізуі үшін жылдамдықтың уақытқа байланысты сызбасын салыңыз. y и x осінің өлшемдері мен белгісін қосыңыз. (Берілгендер үлгісінің қарау.)
Есептеулер
Масса тұрақты және тең әсерлі күш өзгерген кездегі теориялық үдеуді табу, өз шығарылғандарыңызды 3 Берілгендер кестесіне жазыңыз.
• Теориялық үдеу – бұл тең әсерлі күштің жалпы массаға бөлінгендегі қатынасы.

• #2, #3, және #4 өткізулері үшін жүйенің жалпы массасы ( арбаша массасының ілінген жүк массасына қосындысы) артады жәнетең әсерлі күш (ілінген масса x 9.8 Н/кг) тұрақты болып қалады.
• Үйкелісті алып тастағанда тең әсерлі күш – бұл ілінген массаның салмағы (масса x 9.8 Н/кг).
Теориялық және тәжірибелік үдеулер арасындағы пайыздық айырмашылықты табыңыз, шешімдеріңізді берілгендер кестесіне жазыңыз.

1 берілгендер кестесі

Сипаттама Масса (кг)
#1 өткізу: Ілінген массаның жалпы массасы (mілінген):
#1 өткізу: Арбашаның жалпы массасы(mарбаша):
#2 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.200 кг:
#3 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.400 кг:
#4 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.600 кг
Тең әсерлі күш (Ілінген масса x 9.8 Н/кг): 0.186 Н
2 Берілгендер кестесі: Тәжірибелік үдеу

Өткізу Үдеу (м/с2)
#1
#2
#3
#4
3 Берілгендер кестесі

Өткізу Арбашаның массасы (кг) Жалпы масса (кг) Теор. үдеу (м/с2) Тәжір. үдеу (м/с2) % қателік
#1
#2
#3
#4
Сұрақтар
#2, #3 және #4 өткізулері үшін тең әсерлі күш тұрақты, бірақ жалпы масса артқандықтан сызықтық құралдар көлденеңдігі туралы не айтасыз?
Жалпы масса артқандықтан сызықтық құралдар көлденеңдігі кемиді.

Тең әсерлі күш тұрақты, бірақ масса артқанда дене үдеуіне не болады?
Егер тең әсерлі күш тұрақты болса, бірақ үдеу кемігенде дененіің массасы арттады. .