. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебі
.

Информатика
7-сынып

Тақырыбы: Компьютерлік желі.
Компьютердің көмегімен хабар алмасу, жеткізу.

Информатика пәнінің мұғалімі
Аитова Кариама

2013 жыл

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік желі. Компьютердің көмегімен хабар
алмасу, жеткізу.

Мақсаты: 1. Білімді игеруіне сәйкес, біліктер мен дағдыларды және
қабілеттерін шыңдау.
2. Білімді жүйелеу, тиянақтау, жаңа сабақты түсіндіру.
3. Сауаттылыққа, ұжымда бірлесіп жұмыс істеуге үйретуді көздеу.

Сабақтың педагогикалық технологиясы:
Сыни тұрғысынан ойлау, сәйкестендіру, топтастыру.

Әдістері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны ашу, өз бетімен жұмыс,
шығармашылық жұмыс, жеке, топтық, жұптық жұмыстар.

Көрнекіліктер: Сөзжұмбақ, компьютер, карточка, интерактивті тақта

Міндеттері: 1. Логикалық ойлау қабілетін дамыта отырып, білім білік
дағдыларын қалыптастыру.
2. Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі, шығармашылық
қабілетін дамыту.
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ
І. Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)
А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу
Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (5 минут)
ІІІ. Жаңа сабақ (26 минут)
А) қызығушылығын ояту, ой толғау әдісі
ІҮ. Шығармашылық жұмыс (6 минут)
Ү. Сабақты бекіту (3 минут)
ҮІ. Үйге тапсырма
ҮІІ. Бағалау. (3 минут)

Парта бойынша 1,2,3 сандары арқылы бөлу.

1 2 3 1 2 3 1 2 3 1
1 санға сұрақ: Дыбыстық ақпарат және фонограф бағдарламасы дегеніміз не?
2 санға сұрақ: Фонограф бағдарламасының жүктелуі және онымен жұмыс
істеуге қажет құрылғылар?
3 санға сұрақ: Дыбыстық ақпарат пен мәтіндік ақпараттың айырмашылығы?
(5 минут)

«Ой ашар» әдісі:

К
О
М
П
Ь
Ю
Т
Е
Р

Ж
Е
Л
І
1. Қағаздағы көріністі компьютерге енгізетін құрылғы.
2. Ақпаратты өңдейтін есептеу құралы
3. Тышқанның ағылшынша атауы
4. Ақпаратты қағаз бетіне шығаратын құрылғы
5. Кескінді құрайтын кішкене нүктелер
6. Мәзір орысша қалай аталады
7. Рычагты монипулятор
8. Компьютердің миы
9. Адам денсаулығына зиянды құрылғы
10. Компьютердің есте сақтау құрылғысы
11. Интернет желісіне шығу үшін қажет құралдың бірі
12. Принтердің түрі
13. Шрифтінің қазақша атауы (5 минут)

TCP/IP протоколы

Соњѓы жылдары интернеттіњ дамуына байланысты ТСР/IP (Transmission ControlProtocol/InternetProtocol) кењ ќолданысќа ие болды. TCP/IP протоколдары 1970 жылдары АЌШ-та Ќорѓаныс Министрлігініњ желілерінде ќолдану ‰шін ќ±рылды. Ол кезде б±л желі ARPANET деп аталды, ќазіргі Интернет. TCP/IP протоколдары алѓашќы кезењде UNIX ОЖ-мен байланыста болды.
TCP/IP протоколдарыныњ басты ерекшелігі - олардыњ µздерініњ адрестеу ж‰йелері бар. IP адрестері єр т‰рлі операциялыќ ж‰йемен ж±мыс істейтін компьютерлердіњ арасында аќпарат алмасу м‰мкіндігін ќамтамасыз етеді. IP адрестерін ќ±ру принциптерін ±йымдастыру мен таѓайындау - TCP/IP желілерін басќарудыњ мањызы бір бµлігі .
IP адресі дегеніміз - желініњ идентификаторлары мен хост идентификаторларынан ќ±ралѓан 32-биттік шама. Адрес 0 мен 255 аралыѓында н‰ктемен ажыратылѓан тµрт ондыќ саннан т±рады. Мысалы, 198.164.10.01. Жазудыњ б±л т‰рі ондыќ н‰ктелік жазу деп аталады. Єр сан 8 – биттік екілік санныњ эквиваленті. IP адрестер желілік адаптерге таѓайындалады. Маршрутизаторѓа кем дегенде екі желі ќосылады.
Сондыќтан, єрбір адаптердіњ µз IP адресі болуы керек. IP адресті ЖЕЖ- ніњ желі басшысы (администраторы) таѓайындайды. Адрестер ќайталанбауы керек. Белгілі бір желіге кіретін желілік таќталардыњ желілік идентификаторлары бірдей болады, ал хост идентификаторы єр т‰рлі болады.



(4 минут)
«Ой қозғау» әдісі:
Топпен жұмыс
1-топ (5 минут)
Көлемі бойынша кішігірім, бір үй, ғимарат, кәсіпорын аумағында жұмыс істейтін желілер жергілікті желі деп аталады. Олар: аймақтық және ауқымды желілер болып 2-ге бөлінеді.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қйсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына тиісті болса, онда бұл корпоротивтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің желісі –Banknet, негізгі банктің компьютерін оның барлық филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоротивтік те, жалпы да бола алады. Мысалы, Интернет сияқты олардың кез келген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше жүздерге дейін) түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады.Адаптер компьютердің аналық тақшасынгдағы кеңейту слотына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Әр қосылу - деректер үшін жаңа маршрут. Желі топологиясы - бұл оның геометриялық пішіні немесе компьютерлердің бір- біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді.
2-топ
Топологияның үш негізгі типі бар:
1. «Жұлдызша»-топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютерлермен немесе концентратормен жалгастырылған. Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды.
Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынады: компьютерлер мен концентратор арасындғы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді.
«Жұлдызша» топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.
2. «Сақина» топологиясына тән бір нәрсе – жалғағышардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құрған (міндетті түрде шеңбер емес) желі тұйықталған. Мұндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады.
«Сақинаның» «Жұлдызшадан» бір ерекшелігі – оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл тоқтап қалады. «Сақинаның» тағы бір осал жері –деректер біреулердің желілік компьютері арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде ұстап қалуына мүмкіндік береді.
3. «Шина» топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте «шина» деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік коспьютерлер «шина» тікелей қосылады.
«Шина» топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды. Кабель – шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған. «Сақина» жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. «Шина» желісіндегі деректердің қауіпсіздігі «Сақина» желісіндегідей, оның осал тұсы – бүкіл желінің деректері әр желілік компьютерден өтеді.

1-топ пен 2-топқа схема таратылады. Талдауға 2 топқа (бірігіп 6 минут ) беріледі. Оқушылар компьютермен жұмыс істеуге отырады.

Zinpopup бағдарламасымен жұмыс істейді (3 минут)

Сергіту сәті: Жаттығу
1. Орнымыздан тұрып, тік тұрамыз
2. Көзіңді қатты жұмып, жайымен ашу 2 рет
3. Жоғары-төмен, оңға-солға қарайық 2 рет
4. Көзімізді шеңбер бойымен айналдырамыз (оңға, солға) 2 рет
5. Басымызды шеңбер бойымен айналдырамыз 2 рет
6. Қолымызды алға ұстап, қолдың басын айналдырамыз 2 рет
7. Сағаттың тілімен оңға бір, солға бір иілеміз 2 рет
(3 минут) «Шығармашылық жұмыс»
Карточкалар арқылы оқушылар жұппен жұмыс жасайды.

(6 минут)
Бекіту: (3 минут)

Нені білдік? Нені білгіміз келеді?


Үйге тапсырма: Компьютерлік желі тақырыбына тест құрастыр! (3 минут)

Бағалау: Оқушылардың пікірімен санаса отырып, мұғалім бағалайды.







1-топ
Көлемі бойынша кішігірім, бір үй, ғимарат, кәсіпорын аумағында жұмыс істейтін желілер жергілікті желі деп аталады. Олар: аймақтық және ауқымды желілер болып 2-ге бөлінеді.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қйсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына тиісті болса, онда бұл корпоротивтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің желісі –Banknet, негізгі банктің компьютерін оның барлық филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоротивтік те, жалпы да бола алады. Мысалы, Интернет сияқты олардың кез келген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше жүздерге дейін) түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады.Адаптер компьютердің аналық тақшасынгдағы кеңейту слотына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Әр қосылу - деректер үшін жаңа маршрут. Желі топологиясы - бұл оның геометриялық пішіні немесе компьютерлердің бір- біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді.

2-топ
Топологияның үш негізгі типі бар:
4. «Жұлдызша»-топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютерлермен немесе концентратормен жалгастырылған. Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды.
Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынады: компьютерлер мен концентратор арасындғы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді.
«Жұлдызша» топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.
5. «Сақина» топологиясына тән бір нәрсе – жалғағышардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құрған (міндетті түрде шеңбер емес) желі тұйықталған. Мұндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады.«Сақинаның» «Жұлдызшадан» бір ерекшелігі – оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл тоқтап қалады. «Сақинаның» тағы бір осал жері –деректер біреулердің желілік компьютері арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде ұстап қалуына мүмкіндік береді.
6. «Шина» топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте «шина» деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік коспьютерлер «шина» тікелей қосылады.
«Шина» топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды. Кабель – шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған. «Сақина» жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. «Шина» желісіндегі деректердің қауіпсіздігі .