. Бекітемін:
Күні:
Сыныбы: 5
Мұғалімі: Г.Қ.Рамазанова
Сабақтың тақырыбы: Мәтіннің үзіндісін ерекшелеу. Қаріп. Абзацты пішімдеу.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға Word Pad мәтіндік бағдарламасының қосымша мүмкіндіктерін түсіндіру.
Тәрбиелік: оқушыларды ұқыптылыққа, ақпараттық сауаттылыққа, шапшаңдыққа, WordPad мәтіндік редакторында мәтінді өз бетінше жазуға тәрбиелеу.
Дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін, таным белсенділігін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: Сәйкестендіру тесті, деңгейлік тапсырмалар
Сабақтың көрнекілігі: таратпа, компьютер, мультипроектор.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
- оқушылармен сәлемдесу;
- оқушыларды түгелдеу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
1. Символ...
1) Мәтіндік ақпараттың ең кішкене бірлігі
2) Ең кіші нүкте
3) Ең кіші сызықша
4) Мәтіндік ақпараттың ең үлкен бірлігі
2. Мәтіндік курсор...
1) Мәтіндік редакторда орналасқан.
2) Жұмыс үстелінде орналасқан
3) Арнайы бумада орналасқан
4) Дұрыс жауабы жоқ
3. WordPad мәтіндік редакторының құжат типі
1). pnb
2). rtf
3). jpg
4). avi
4. Мәтіннің негізгі элементін көрсет:
1) Құжат
2) Кесте
3) Сурет
4) Сөз
5. Мәтіндік құжаттармен жұмыс жасауға арналған арнайы программалар:
1) Кестелік редактор
2) Графикалық редактор
3) Paint
4) Мәтіндік редактор
6. Сөзді немесе символды бас әріппен бастау үшін әріп пернесімен бірге қандай пернені басу керек?
1) delete
2) alt
3) shift
4) home
7. Бірнеше сөді бас әріппен жазу үшін...
1) Num lock
2) Caps lock
3) Backspace
4) Tab
8. Курсорды мәтін бойынша жолдын басына апару үшін...
1) End
2) Page down
3) Home
4) Page up
9. Үзілмейтін бос орын қою үшін...
1) Alt+shift+бос орын
2) Ctrl+shift+бос орын
3) Shift+delete+бос орын
4) Tab+бос орын
10. Көп бетті құжаттын соңғы бетіне бірден бару үшін:
1) Alt+shift
2) Ctrl+end
3) Shift+delete
4) tab
III. Жаңа сабақ баяндау
Мәтін бөліктерін түзетуге: жою, қосу, жылжыту, көшіру, іздеу және алмастыруды жатқызуға болады. Символдарды жою үшін қандай пернелер қолданылады?
Windows операциялық жүйесіндегі басқа нысандар сияқты, мәтіндердегі нысандарды Delete пернесімен - курсордан оң жақта орналасқан символды, Васкsрасе пернесімен курсордың сол жағында орналасқан символды жоюға болады. Егер мәтінді Ауыстыру режимінде терсек, онда бұрын болған символдарды алмастыруға болады. Ол Іnsert пернесін басңанда қосылады. Мәтінді қосуды жалғастыру үшін, Іnsert пернесін қайтадан басу керек. Егер мәтіннің барлық бөлігінде тұтас сөзді немесе сөз тіркесін алмастыру керек болса, онда Ауыстыру бұйрығын қолданған ыңғайлы. Мәтіннің ерекшеленген бөлігін 2 тәсілмен Жылжытуға болады: Көшіру амалы жылжытуға өте ұқсас: Ерекшеленген бөлікті тышқанмен Сtrl пернесін баса отырып жылжытамыз; немесе оны алмасу буферіне көшіреміз (Жолақтағы копировать батырмасы), керек жерге кірістіреміз. Егер мәтінге амал қолданғанда бір нәрсе дұрыс шықпай жатса, абыржудың керегі жоқ. Жылдам қол жеткізу тақтасындағы Кері қайтару пернесін немесе Сtrl+z пернелерін басу арқылы кез келген әрекеттен бас тартуға болады. Әрекеттер тізбектеліп кері қайтарылады, сондықтан олардың кез келгенін өз таңдауларың бойынша қайтара алмайсыңдар.
Жазылған әріптердің кескінің оның қаріп түрін және өлшемін өзгерту арқылы келтіруге болады.
Мәтіндермен жұмыс істегенде кейде оларды біріктіруге, кейде фрагменттіерді әр құжаттардан алып, оның жаңасын құруға тура келеді. Егер барлық құжаттарды әртүрлі ережелер бойынша құратын болсақ, онда нәтижесінде мәтін көріксіз болып көрінеді. Мысалы, сендер дәптердің шетінен бастап жазбайсыңдар ғой ? Кітаптардан да ондайды көрмейсіңдер. Тырнақшаларды, жақшаларды мәтінен кенет бөлініп қалмайтындай етіп қойып шығу, осының бәрі маңызды.
Біз бұған дейін бірнеше құжатқа мәтін теру ережелерін айттық, енді олардың бәрін атайық:
1. Бас әріпті немесе символды жоғарғы регистрден енгізу үшін Shift пернесін басып, жібермей ұстап тұру керек.
2. Егер бас әріппен бірнеше сөз енгізу керек болса – CapsLock пернесін қос.
3. Бір бос орын сөздердің арасына және тыныс белгілерінен кейін қойылады .
4. Дефис бос орынсыз қойылады. Мысалы : жан-жақты, батпе-бет.
5. Ұзын сызықша (тире) алдынан да, соңынан да бос орынмен қойылады :
6. Даталарды, қысқартылған аты мен әкесінің аты енгізілгенде және ұқсас жағдайларда үзілмейтін бос орын тізбектемесін терумен орындалады. Мысалы: 2013ж.,1 қыркүйек, Ш.Уәлиханов.
7. Тырнақшаларға немесе жақшаларға алып жазылған сөздер олардан бос орынмен ажыратылмайдды:
8. Рим цифрларын енгізу үшін латынша бас әріптер қолданылады.
9. Enter пернесін абзацтың соңында басады. Жолдарды тасымалдау автоматты түрде жүзеге асады.
Мәтін бойынша жылжу
Курсорды мәтін бойынша стрелкалармен Home, End, PageUp, PageDown пернелерімен жылжытуға болады. Егер құжат беті көп болса, мәтіннің соңына бірден қалай жетуге болады ? Көмекке Ctrl+End пернелер тіркесімі келеді.
Мәтінді теріп болған соң түзету және пішімдеу үшін мәтін бөліктерін ерекшелей білу керек.
Тышқанның көмегімен ерекшелеу үшін құжаттың сол жақ, «ерекшелеу ернеуі» деп аталатын, ернеуін қолданады. Тышқанның сілтемесі оңға қарай бұрылған стрелка түріне айналады. Пернетақтада ерекшеленген кезде Shift және Ctrl пернелері тіркесімдерін бірге басу керек.
Мәтін бөліктерін ерекшелеу тәсілдері
Кейде экранда бірден жолды, абзацты немесе тұтастай мәтінді ерекшелеген ыңғайлы. Бұл жағдайлар үшін арнайы тәсілдер ойластырылған.
1. Тұтас жолды ерекшелеу. Егер тышқанның сол жақ батырмасымен жолдың басын бір рет шертсеңдер, жол тұтастай ерекшеленеді. Тышқанның сілтемесі бұл жерде ақ стрелка кейпіне енеді.
1. Егер экранның осы жерінде тышқанның сол жақ батырмасын екі рет шертсек, онда тұтас абзац ерекшеленеді:
2. Тышқанның сол жақ батырмасын үш рет шерту мәтінді тұтастай ерекшелейді :

Мәтінді тұтастай бірден ерекшелеу үшін пернетақтадан бір мезгілде Ctrl пернесі мен цифрлық қосымша пернетақтадан «5» санын басуға да болады.
Мәтін бөліктерін түзетуге : жою, қосу, жылжыту, көшіру, іздеу және алмастыруды жатқызуға болады.
Windows oперациялық жүйесіндегі басқа нысандар сияқты, мәтіндердегі нысандарды Delete пернесімен – курсордан оң жақта орналасқан символды, BackSpace пернесімен- курсордың сол жағында орналасқан символды жоюға болады.
Егер мәтінді Ауыстыру режимінде терсек, онда бұрын болған символдарды алмастыруға болады. Ол Insert пернесімен басқанда қосылады. Мәтінді қосуды жалғастыру үшін, Insert пернесін қайтадан басу керек.
Егер мәтіннің барлық бөлігінде тұтас сөзді немесе сөз тіркесін алмастыру керек болса, онда Ауыстыру бұйрығын қолданған ыңғайлы .
Мәтіннің ерекшеленген бөлігін 2 тәсілмен Жылжытуға болады :
- тышқанмен сүйреу;
- Алмасу буферін қолдану: мәтін бөлігін ерекшелеп, оны алмасу буферіне қиып алу, мәтіндік курсорды керек жерге апарып, бөлікті алмасу буферінен кірістіру.
Көшіру амалы жылжытуға өте ұқсас:
- Ерекшеленген бөлікті тышқанмен Ctrl пернесін баса отырып жылжытамыз;
- Немесе оны алмасу буферіне көшіреміз, керек жерге кірістіреміз.
Егер мәтінге амал қолданғанда бір нәрсе шықпай жатса, абыржудың керегі жоқ. Жылдам қолжеткізу тақтасындағы Кері қайтару пернесін немесе Ctrl + Z пернелерін басу арқылы кез келген әрекеттен бас тартуға болады. Әрекеттер тізбектеліп кері қайтарылады, сондықтан олардың кез келгенін өз таңдауларың бойынша қайтара алмайсыңдар.
IV. Сабақты бекіту
1-тапсырма: Сәйкестіріңдер
Ctrl+Home Таңдалған бұйрықтан бас тарту
Page Up Бас әріптерді теру режиміне өту
Delete Курсорды құжаттың басына апару
Caps Lock Курсордың сол жағындағы сөзді жою
Esc Курсорды бір бетке жоғары апару
Insert Абзацты енгізуді аяқтау
Enter Курсордың оң жағындағы сөзді жою
Ctrl+Back Space Мәтінді енгізгенде ауыстыру режиміне көшіру
2 - тапсырма: Сәтемір хан
Сәтемір жеті жасында атасынан жетім қалыпты. Күндерде бір күн Сәтемір далада ойнап жүріп, бір ескі тамның түбінде шаршаған соң сүйеніп, жан - жағына қарап жатса, бір аяғы ақсақ құмырсқа тамның тө - бесіне қарай өрмелеп барады да, орта шеніне барғанда құлап түседі; тұра салып тағы да өрмелейді, манағыдан гөрі жоғарырақ барған - да тағы құлап түседі. Үшінші рет құмырсқа және тырмысады; ақыры, бар күшін салып, қисая - мисая барып, тамның төбесіне шығып кетіпті.
Мұны көріп Сәтемір ойға қалды: «Құдай - тағаланың жаратқан жан - жануарының ең кішкентайы осы құмырсқа екеш құмырсқа да тынбай жұмыс жасап жүр; өзі ақсақ, бір тырмысып, екі тырмысып, жығылып, сонда да қоймай, ақырында мұратына жетті, тамның басына шықты. Мұны көріп отырып менің де талап іздемей, жұмыссыз ойнап жүргенім ақылсыздық екен» деп, ойынын тастап, қалаға барады. Қалада бір білімді, оқымысты молда бар екен, соған үй сыпыруға жалданып, ақысына оқу оқыпты - мыс.
Ақырында сол Сәтемір асқан данышпан, айдай әлемге патша болған екен.
1. Құжатты өз бумаларыңда Сәтемір хан деген атпен сақтаңдар.
2. Түзету мәзіріндегі Ауыстыру бұйрығын пайдаланып, мәтіндегі «Сәтемір» сөзін «хан» сөзіне алмастырыңдар.
3. «;» белгісін «.» белгісіне ауыстырыңдар. Пайда болған сөйлемдердегі бірінші әріптерді бас әріптерге ауыстырыңдар.
4. Өз бумаларыңның Сәтемір хан файлындағы өзгерістерді сақтаңдар.
3– тапсырма:
Өзін ғана ойлаған – жамандықтың белгісі,
Өзгені де ойлаған – Адамдықтың белгісі.
Ағашты жемісінен таниды, Адамды ісінен таниды.
Өз білмегеніңді кісіден сұра,
Үлкен жоқ болса, кішіден сұра.
Оқусыз білім жоқ,
Білімсіз күнің жоқ.
Оқу – білім бұлағы,
Білім – өмір шырағы
1. Сөздердегі қателерді түзетіңдер, артық символдарды алып тастаңдар, бос орындардың қойылуына назар аударыңдар.
2. Мәтінді әр мақал бір жолда жазылатындай етіп түзетіңдер. Еnter, Васкsрасе және Delete пернелерін қолданыңдар:
• егер бір жолда екі мақал орналасса, онда курсорды бірінші ма - қалдың соңына қойып, Еnter пернесін басыңдар;
• егер бір мақал екі жолда орналасса, онда курсорды бірінші жолдың соңына қойып, Delete пернесін басыңдар (курсорды екінші жолдың басына цойып, Васкsрасе пернесін басуға да болады).
4 – тапсырма:
Тапсырма Дабыл, Папка, Парта, Программа, Қарындаш.
Көрме
• Delete, Васкsрасе пернелерін қолданып және алмастыру режимінде (Insert пернесін қосып) символдарды жойып, ауыстырып жаңа сөздер жасаңдар.
• Құжатты өз бумаларыңда сөздерді деген атпен сақтаңдар.
V. Үй тапсырмасын беру. ТЕСТ-21 орындау, 20-21 тақырыптарды оқып келу.
ҮІ. Бағалау. .