. Қасиетті ана тілім
«Мемлекеттіктіл – Қазақстанхалықтарынбіріктіретінтіл» тақырыбындағы «Қазақстанхалықтарыныңтілдерікүні» мерекесінеорай өткізілген фестиваль
Мақсаты: Оқушылардыңөзанатілінедегенқұрметсезімінарттыру, тілмәртебесін көтеру, таза сөйлеуге үйрету, өзұлтына, елінедегенсүйіспеншілігінояту. Анатіліміздіңтұғырыныңмықтыболуынанегізқалағанбабаларымыздыңөсиетінұранету, қазақтілініңмәртебесін көтеру. Қазақстанмемлекетіндетұратынбарлықхалықтардыңтілдерінқұрметтеу.
Әдіс-тәсілдер: Сұрақ – жауап, мыңбірмақал, жүзбіржұмбақойыны, ой-толғау, полиглот , жат оқу т. б.
Көрнекілігі: қабырғагазеттері, қанаттысөздер, ұлытұлғаларпортреті, кітаптар мен рефераттар, интерактивтітақта. .
Өтілубарысы:
Мұғалім:.
Қымбатты ұстаздар мен оқушылармінебізбүгінбүкілҚазақстанхалқыболып «Қазақстанхалқыныңтілдерікүні» мерекесінтойлағалыотырмыз. Бұғандейін «Тілмерекесіне» байланысты 15қыркүйектенбастапжоспарбойыншаіс–шараларжүргізілді. Біздіңнегізгімақсатымызоқушылардыңөзанатілінедегенқұрметсезімінарттыру, тілмәртебесін көтеру, таза сөйлеуге үйрету, өзұлтына, елінедегенсүйіспеншілігінояту. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтің «Қазақстанның болашағы – қазақтілінде. Анатілі – бәріміздіңанамыз, өйткеніол – ұлтымыздыңанасы» дегендейбізанатіліміздіңтұғырыныңмықтыболуынанегізқалағанбабаларымыздыңөсиетінұранету, қазақтілініңмәртебесінкөтеруімізкерек.
Бүгінгі өткізгеліотырған «Мемлекеттіктіл – Қазақстанхалықтарынбіріктіретінтіл» тақырыбындағыіс – шарамыз 22-қыркүйек күнгіҚазақстанхалықтарыныңтілдерімерекесінеқосылатынкішкене ғана үлес. Бірақбізанатілімізгедегенсезіміміздібілдіретінімізгеқуаныштымыз. Олайболса,
Балалар, құттыболсынтіліңбүгін,
Ашатынжансарайынбілімдінің.
Кешегіанаңайтқан, бабаңайтқан,
Тілінезерсалыңдарбұрынғының, - дейкеліп, бүгінгі «Мемлекеттіктіл – Қазақстанхалықтарынбіріктіретінтіл» тақырыбындағыфестивалін бастауға рұхсат етіңіздер.
«Әдемі-ай» бишілер тобының орындауында қазақ биі
1-жүргізуші:
Кенің бай , келімің мол туған тілім!
Дыбыстың теріп сөз ғып буған гүлін.
Қайырған қайдағыны жүйрік ең сен,
Мен қосып, құтыла алмас қусам білім.
Армысыздар құрметті тіл жанашырлары, бүгінгі «Қасиетті ана тілім» атты тіл мерекесіне қош келдіңіздер!
2-жүргізуші:
Қонып тұр ордаң міне, жаңа жұртқа ,
Салып тұр ұлың «Қазақ» көзін сыртқа.
Жау болсаң, жақындама, аулақ жүр деп,
Ел болсаң есігім бос, ен деп ұлтқа.
Армысыздар, құрметті ұстаздар, оқушылар.
1-жүргізуші:
Еліміздің болашағы – жасөспірімдер тәрбиені ұлттық мектептен алады. Өкінішке орай, оны көптеп жабу, қысқарту орын алғаны белгілі. Қазақ мектебінің тағдыры Сәбит Мұқановты қатты толғандырды. Ол өз сөзінде былай деді: «Мен ұлттық қазақ мектептерінің жабылуына үзілді – кесілді қарсымын. Менің партиялық ар ожданым мұндай идеялық тұрғыдағы қателікке төзбейді».
Тіл тағдыры шешуін күтті. Көпшілік ойы айтыла бастады. Басқа мәселелерде кезекте тұр еді. Ақыры 1986-ның желтоқсаны тығырық кезеңнен құтқарды. Соның лебімен 1989 жылы «Республикадағы қазақ тілінің жайы» туралы қаулы қабылданды. 1989 жылы қыркүйектің 22-і күні «Қазақстан Республикасындағы тілдер» Заң қабылданып, қазақ тілі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болды. Кейін 1993 жылы қаңтардың 28-і күні бұл статус Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясында тұрақталып, Тіл туралы Заңы 1997 жылы шілденің 11- күні жаңа «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» Заңы қабылданды. Бұл Заң бойынша қазақ тілі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі, қазақ халқының ұлттық тілі болып есептеледі.
9- сынып оқушысы Маулетова Айтудың орындауында Амандос Сабыровтың «Ана тілім ардақтым» жыры.
Несіне мен қазақпын , өз тілімді білмесем.
Өз елімде жарқылдап, еркін сөйлеп жүрмесем.
Құт мекенім қасиетті ата-бабам жерінде,
Нағыз қорлық-деп білемін, басқа тілде тілдессем.
Ана тілдің қасиетін айта білген түсінер,
Өз тілінде сөйлейді өмір көрген кісілер.
Жойған күні тіліңді, жойылады қазақ та,
Жоя білген адамдар-құлдыққа да түсірер.
Мансап үшін өз тілін құрбан еткен адамдар,
Басқа тілді қастерлеп, ана тілін жамандар.
Ондай жандар ортадан аулақ болса сол дұрыс.
Қазақ емес шіріген жұмыртқа деп санаңдар!
Ана тілін сатқандар опасыз-деп білемін,
Білген жанға өз тілің-қунышың, тірегің.
Қазақ тілі қор болса, қор болғаным менің де.
Ол жойылса мәңгілік тоқтап қалар жүрегім.
Керек емес байлығын, керек емес алтының,
Менің жалғыз тілегім, тілін сақта халқымның.
Ана тілім бар жерде сақталарын білемін
Қазақ үшін қасиетті ата-дәстүр салтымның.
Ана тілін тартқылап0салып жүрген көкпарға.
Ойлаңдаршы қазағым, осы бізде бет бар ма?
Ана тілін ту етіп, көтер қазақ көгіне.
Айқасқа түс, сол үшін айтыс болса шегінбе.
Ана тілді сыйламай, өгей бала болмайық.
өз тіліңде сөйлемей, өзің туған жеріңде.
2-жүргізуші:
Білеміз шаттық хабар қайдан ұшты,
Бәрі енді өзімізге байланысты.
Қаумалап, тік көтеріп әкетейік,
Қанатын жаңа ғана жайған істі!
Осы заң талаптарынан соң 22 қыркүйек – Қазақстан халықтарының тілдері мерекесі болып аталып өтілуде. Қазір іс қағаздарын тек мемлекеттік тілде жүргізетін мекемелер көбейді, жоғарғы оқу орындарындағы қазақ тілінде өтетін сабақтар саны бұрынғыға қарағанда көп өсті. Мекеме, ұйымдар Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған бағдарламасымен жұмыс істеді. 2011-2020 жылдарға арналған жаңа бағдарламасы шықты.
5- сынып оқушысы Серикқалиева Аэлитаның орындауында «Улыбка» әні
1-жүргізуші:
Тарихқа, баяғы заманның деректеріне жіті көз жіберсек, өзге түркі халықтары сияқты қазақтың да жазу тарихы әріден басталатынын, жазудың алуан түрлерін жазудың арғы тегі суреттен басталғанын көреміз.
2-жүргізуші:
Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады, атадан балаға жеткен ұлы құбылыс . Ол талай тарих сынынан өтті. Ғасырлардан - ғасырларға сүрінбей жетті. Дүние жүзіндегі ең бай, бейнелі, таза, өткір, терең, күшті кең тіл ретінде саналады. Қазіргі таңда ана тіліміз жан –жақты зерттеліп, уақыт талабына сай ғылыми үлгіде жүйеленді. Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық игілігі болумен қатар, әлемдік тіл білімі зерттеушілерін қызықтырған көне тарихы бар, кемел тіл ретінде танылуда.
Алдарыңызда 10- сынып оқушысы Қабесова Мирагүл «My heart in the Highlands”
2-жүргізуші:
Өткен ғасырдың өзінде француз ғалымы Жорри де Манси «Қазақ тілі түркі тілдері ішіндегі ең бір таза тілдердің бірі» деп тамсанған.
1-жүргізуші:
Орыстың әйгілі ғалымы Василий Васильевич Радлов «Ең сауатсыз деген қазақтың өз тілін жете меңгергендігі сондай, ондайды біз Европада француздар мен орыстардан ғана байқаймыз. Егер олар әңгіме айта қалса сөз оралымдары көркем де сүйкімді, тілі өткір әрі майда шешен де тапқыр» деп әділ бағасын беріпті.
Алдарыңызда «В горах мое сердце» өлеңімен 11- сыныпоқушысыАйтуароваЛунара.
1-жүргізуші:
-Тәңірі ортақ жаратқан,
Аузына халқын қаратқан.
Қара қылды қақ жарған.
Алдынан топты таратқан,
Мөңке, Төле, Қазыбек
Әйтеке, Алшын, би Кебек.
-Белгілі шешендер мен шешен билердің сөздері жазылып сақталмағандықтан, тек бізге ұзын-ырғасы, желі-жұрнағы ғана жеткен. Ауыздан ауызға көше жүріп, сырланып, бүкіл халық қазынасына айналған. Олар халық даналығын , тіл байлығын көрсетеді.
2-жүргізуші:
Көрініс. «Үш би». 5- сынып оқушылары.
Төле би: Уа, халқым, сөз қадірін білесің;
Жаңбыр жауса жер жетім,
Басшысы болмаса жер жетім,
Ұқпасқа айтқан сөз жетім. . .
Атың жақсы болса
Ер жігіттің пырағы.
Балаң жақсы болса,
Жан мен тәннің шырағы.
Қазыбек би: Аты жаманның арманы кетер.
Баласы жаманның дәрмені кетер.
Әйтеке би; Биікке шықсаң, көзің ашылады
Жақсымен жолдас болсаң, көңілің ашылады
Төле би: Сөз танығыш жастарға айтар он түрлі жұмбағым бар,
Әйтеке би: Айтыңыз ұлы аға.
Төле би: Айтсам он түрлі жұмбағым мынау; бір, екі, үш, төрт, бес, алты,
Жеті, сегіз, тоғыз, он.
Дауыс: Бұл не деген жұмбақ? Осындай да жұмбақ бола ма?
Қазыбекби: Ұлыаға! Бұлжұмбағыңызды мен шешейін, рұқсатетіңіз.
Төлеби: Рұқсат ,қаздауыстыҚазыбегім, рұқсат»
Қазыбекби: Бірдегеніңіз-бірлігікеткен ел жаман.
Екідегеніңіз-егесіпөткен ер жаман.
Үш дегеніңіз-үш бұтаққабөлінгенағайынжаман.
Төртдегеніңіз-төсектенбезгенжасжаман
Бес дегеніңіз-белсеніпшапқанжаужаман.
Алтыдегеніңіз-асқыныпкеткендертжаман
Жетідегеніңіз-жесірқалғанжасжаман.
Сегіздегеніңіз-серпілмегенқайғыжаман.
Тоғыз дегеніңіз-торқалы той, топырақты
Өлімге бас көрсетпесе, солжаман.
Он дегеніңіз-оңалмаскәріліккедауаболмас-деген
сөзіңіз, ұлы аға!
Төлеби: Рахмет, дәлтауыпшештің, ойы да, тілі де жүйрік тұлпарым менің. . .
Әйтекеби: Суалмайтынсуатжоқ.
Тартылмайтынбұлақжоқ.
Тамыры суда тұрса да,
Уақытысыжеткенде
Құралмайтынқұрақжоқ. . .
Тек жақсыдан өлмейтін сөз қалады.
Төлеби: Дұрысайтасың, Әйтеке. Ал, қаздауыстыҚазыбекби, мынау жиылған халайыққа не айтасың?
Қазыбекби: Өркенімөссіндесең,
Кекшілболма-
Кесапатытиер еліңе.
Елімөссіндесең,
Өршілболма-
Өшкеніңдіөшірерсің.
Басынаістүскенпақырға
Қастыққылма-
Қайғысыкөшербасыңа
Жанашырыжоқжарлыға,
Жәрдемші бол асыға
Қиын-қыстау күндерде
Өзікелерқасыңа.
Бүгінсағысындыдеп,
Жақыныңдыбасынба.
Төлеби: Сөзіңасыл, қаздауыстыҚазыбек!
Уа, халайық!
Көсірешабаржерің бар,
Тау көтерген ерің бар!
Қолболарлықелің бар,
Атаданқалғансаражолың бар!
Сөз қадірін біліңдер!
1-жүргізуші:
Тілімменің !
Тілімүшінмыңөліп, тірілдіелім,
Аралыммен,
Арымменқатарқойып,
Тілдіқорғау-парызымбүгінменің.
Өлең: «Моя земля» орындайтын Аманжолова Жансая
«Профессия» Рақымғалиеав Бегайым
2-жүргізуші:
Әуезов, Абайды өткен дәріс тілі,
Тіл қатқан Тоқтар, Талғат ғарыш тілі
Қанша Заң қабылдаймыз, жетер енді,
Етілсін мемлекеттік әр істе үні!
Мұхтар Шахановтың тіл төңірегіндегі көкейтесті ойларымен қатар елімізге сіңірген еңбегі қаншама.
М. Шаханов «Тамырсыздану қаупінің тұжырымдамасы». Оқитын 8- сынып оқушысы Екпінова Әсел.
Жаһандану рухсыздығы өз жеңісін тойлауда.
Содан қазір қаншама адам бейім былай ойлауға:
“Мен қай тілде еркін сөйлеп, оқи алам, жаза алам,
Білім, жұмыс, нан таба алам, сол тіл-менің өз анам”
Бірақ қарсы тұжырым бар осы адасқан байламға:
Біз жалқыны мойындамай, ұға алмаймыз жалпыны.
Тіршілікте бір адамды шексіз сүю арқылы
Адамзатты тану әрі сүюге жол табасың.
Және әркім шын қадірлеу арқылы өз анасын,
Ұғар оның сатылмайтын сезімінің бағасын.
Өз ұлтыңның тілін, салтын, парқын сүю арқылы
Күллі әлемдік биікке өрлеп, ардақтайсың жалпыны.
Сан түрлі тіл меңгереміз, айдындап ой қарқыны.
Ал ғаламдық ортақ тілсіз-
Бірлік –гүлсіз, сенім –нұрсыз,
Бірақ ана тіліңе оның түспеу керек салқыны.
Бұл табиғи жолдан айну қырсық қаупін өсірер.
Тарихың тұр санаңа өткел тастап,
Өз тіліңе ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап
Бүкіл баба рухымен
Ұлттық, гендік-ақпараттық байланысың кесілер.
Тағдырыңнан ата мұра шамын солай өшірер.
Өз тіліңді жерсінбеудің,
Өз анаңды менсінбедің
Арсыздығы қай дәуірде болып еді тапқырлық?
Ол – рухимүгедектік әрі ұлттық сатқындық?
Аз қайғыма, талабыңдытүсінігіңалдаса?. .
Мейлі он тіл,
Тіптіжүзтілмеңгергеніңдалбаса
Өзұлтыңныңтілімененрухы
Ой-санаңаіргетасбопқалмаса.
1 -жүргізуші:
. . . Тілжоғалсажоғаларұлтың бүгін,
Тілің барда нұршашыпатаркүнің.
Сөзімнің ұғар болсаң түп төркінін
Жүрекжырынжазар ем таппайтыным. . .
Жастарғаайтар, бастарғаайтаржырым бар,
Жоғалтпақболдыұлтымныңтілінзалымдар.
Жаутаңқағыпжетпісжылжүрдікбоданда,
Содан да қалғантілімізде жұғын бар.
Қадір тұтөзтіліңдінамысболса,
Көзіңді сал көкаспаналыстарға.
Тілімдесеекпіндептоқтамайтын
Құрмет көрсет Мұхтардай арыстарға.
Ән «Учат в школе»орындаушылар 5- сыныпоұушылары.
«Зима» 6-сынып оқушысы Фариза
2-жүргізуші:
Туған тіліңді қорғау-туған отаныңды қорғаудан да маңыздырақ. Отаныңды жау басып алса, оны ерте ме, кеш пе, әйтеуір, азат етеріңе сенесің. Ал тілің жауланса-бітті. Басқа тілге көшіп, туған тілін ұмытқан және өз ата байлығына қайта оралуға мойны жар бермейтін жалқаулар мен ұлттық рухын жоғалтып үлгерген, өзіңе түрі ғана ұқсайтын қандастарың жаудан бетер қарсыласады. Олардыңүлкенбөлігініңанатілінмойындамай, өзге тілдің мүддесін ашық түрде қолдауының арқасында ұлтжойылуға бет алады. Әлгібейшараұлтүшінбұғантеңдесқасіретболмақемес.
1-жүргізуші:
Көрініс. «Асылмұра» сомдайтындар 8- сыныпоқушылары.
Сахнасыртында Махамбет:
Ереуілатқа ер салмай,
Егеулінайзақолғаалмай,
Еңку-еңкужершалмай,
Ерлердіңісібітерме. . .
(Батыр отырғанбаланыңқасынакеледі. Бала әдеппениіліпсәлембереді).
Бала Құрманғазы: Армысызаға?
Махамбет батыр: Қай ұлансың, қарағым?
Бала Құрманғазы: Мен, ҚызылқұртСағырбайдыңбаласыҚұрманғазымын.
Махамбет батыр: Көзіңдеөшпесжалын бар, болғалытұрған ұлмын де, иә!
Қабырғасын сөксе де қайыспасқайсар нар болатынтүрің бар ұлым!
Бала Құрманғазы: Өзіңізкімболасызаға ?
Махамбет батыр: Мен де, ұлан, мен болам,
Ағатай–беріш ел болам,
Исатайдыңсерігі,
Ел жұртымдепжанымды
Шүбереккетүйген ер болам
Халықжауыхандардың,
Қарныжуанбилердің
Басынкессе-дер болам, , ,
Жайықтымалғатолтырып
Халыққатеңдікәперсем-
деп, арманғақолсозған,
Махамбет батыр мен болам!
Бала Құрманғазы :АқынағаМахамбет, меніөзіңмен ала кет,
Батыр: Жоққарағым, ертерек, қабырғаңәліқатпаған, томағаң әлі толмаған.Әзіргежассың, ертерек! Мынау не қарағым?
Бала Құрманғазы: Домбыражасапалмақпын, ел кегінегізшектенеңіретіп төгетін.
Батыр: Мақұл, балам, әзірге қош. (батыр кетеді, бала Құрманғазыныңорнына шал Құрманғазыкеліпотырады. Жәйменкүйойнаптұрады. )
ҚарияҚұрманғазы: Айналайын, қыз да болсаңмұрамдыұстарлықболыптуыпсың. Көпжаса , қызым, көпжаса!
Жан шошырбастанөттіталай майдан,
Шыққан жоқ атқаноғымтереңсайдан.
Екпіндікеккүшберетін,
Ұлтуардәлөзімдейана қайдан.
Бұл тартқаның қандай күй?
Дина қыз: Бұл күйді«Көбікшашқан» депатайық, ата.
Құрманғазы: Тауыпайттың, қарағым. Күйдіңаты «Көбікшашқан» Атыңкімшырағым.
Дина қыз: Атым Дина,
Құрманғазы: Мерейлі бол, Динажан, мен кеккүйшісі, Құрманғазымын. Тәрбиешім-Махамбет ақын-Исатайердіңсерігі. Мұрамдысағантапсырдым, халыққажеткізкүйімді.
(домбырасынДинағаұсынады)
Дина қыз: Егер де маған, атажан, шыныменсеніпберсеңіз, кекұрандаскүйіңіздіхалыққаойнапберугежасжүректен ант етемін( тізерлепотырыпдомбыраны сүйеді).

2-жүргізуші:
МінекүйатасыҚұрманғазы мен Динаныңкездесуіжөнінде ел осылайаңызетеді. Дина апа осы антынадалорындады. ОлкүйатасыҚұрманғазыданалғанасылмұрасыналтындайсақтап, қазынасынатабысетті.
Ән «Голубой вагон» орындаушылар Аяна мен Айнара.
«Весна» 5- сынып оқушысы Аэлита
1-жүргізуші:
Халықаралық байланыста әлемдік деңгейде қолданылатын 6 тіл бар. Олар: ағылшын, француз, орыс, испан, қытай, араб тілдері. Жарқын болашаққа ұмтылған Қазақстан үшін бүгінгі жағдайда біздің көп тіл білуіміз қажет. Бірақ өзге тілді білсек те, өз ана тілімізді ұмытпай, қастерлеп, құрметтей білуіміз керек. «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте!» дегендей, өз тілімізді құрметтеп өсу біздің парызымыз.
2-жүргізуші:
Мектебіміздің мақтаныштары ағылшын, орыс тілдерін жүйрік білетін жастарымызға сөз кезегін береміз.
Ән. «One way ticket» орындайтын8- сынып оқушысы Екпінова Әсел.
«Лето» орындайтын Аяна.
Ағылшын тілінде “Peace” орындайтын Маулетова Айту
1-жүргізуші:
Танытқан қазағымның қазақтығын,
Танытқан қазағымның азаттығын,
Танытқан қазағымның ғажаптығын,
Айналдым құдіретіңнен Қазақ тілім.
Туған тіл-ақыл ой дамуының негізгі және барша білімдердің қазынасы.
Ия, бүгін біз ана тіліміздің құдіреті мен өміршеңдігіне біршама көз жеткізгендей болдық. Ана тілін ұлы мұхитқа баласақ, біз соның жағасына келіп екі алақанымызды қосып тұрып қос уыстап іліп алып ішкендей ғана болдық деп ойлаймын. Оның тереңіне бойлап түбіндегі інжу – маржанын ерінбей – жалықпай тере біліп өзімізден кейінгі ұрпаққа жеткізу біздің парызымыз.
2-жүргізуші:
Тіл – ұлттың жаны, халықтығының асыл белгісі, намысы, тыныс тіршілігінің көзі, Ата Заңымен қорғалатын, еркіндігінің үні. Оны құрметтеп, қорғау, келешек ұрпаққа жеткізу, Қазақстанның бақытты да парасатты, білімді де еңбекқор ұл-қыздары бізге ғасырлар бойы ата-бабаларымыздан жеткен аманат.
1-жүргізуші
Осымен «Тіл мерекесі» өз мәресіне жетті. Аспанымыз ашық, заманымыз тыныш, тіл мәртебесі биік болсын, ағайын!
Барлығымыз бірге үш тілде «Әрқашан күн сөнбесін» әнін орындаймыз
• Көбейтудің қасиетін қолдану”
• Портреттертүрлері. Салтанаттыпортрет«Неқайдаөседі?» ұсаққолмоторикасындамытушыойындарыАлтынкүз
• Мұқағали Мақатаев, Издательские возможности MicrosoftWord
• Оқушыларға
• Оқымыстылар
• Ақын-жазушылар
• Батырлар
• Өнер саңлақтары
• Спорт жұлдыздары
• Жыраулар
• Ғалымдар
• Шешенбилер
• Суретшілер
• Оқулықтар
• Шпорлар
• Рефераттар
• Ғылыми жұмыстар
• Жарнама беру
• Программалар
, .