. «Көңілді тапқыштар»

Нурбаева Гульмира Галимовна
«№19 жалпы орта білім беретін мектеп»
Семей қаласы
Шығыс Қазақстан облысы
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың қазақ тілі сабағында септік жалғаулары туралы алған білімдерін пысықтау.
2. Зат есімге байланысты алған білімдерін толықтыру, өз беттерімен жұмыс істей білуге, ойларын толық жеткізуге дағдыландыру.
3. Ұйымшылдыққа, бір-бірін тыңдай білуге және еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі:
1. «Көңілді тапқыштар» сөзі жазылған кесте.
2. Карточкадағы сөздер.
3. Суреттер, сөзжұмбақ, асықтар.
Сабақтың түрі: Сұрақ-жауап, жарыс әдісі.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
«Көңілді тапқыштар» сайысының мақсатын хабарлап, сабақ барысын түсіндіремін. Сыныпты екі топқа бөлемін де, әр топтан капитандарын сайлатып, жарыстың шартын түсіндіремін. Әділқазылар алқасын және төрағасын сынып оқушыларынан сайлаймын.
II. Топтық танысу. Екі топтың капитандары алға шығып өз топтарының аттарымен, төсбелгілерімен таныстырады. Бірінші топ – «Балауса», екінші топ – «Қыран». Әр топтың капитандары тапсырмалармен таныстырылады.
III. Топ мүшелеріне арналған тапсырмалардың түрлері:
1. Қазақ тіліндегі жеті септік туралы аңыз-әңгімені екі топтан екі оқушы шығып әңгімелеп айту. Әңгімелеу барысына қарай әр топқа 2 ұпайдан беріледі.

2. Зат есімдерді септеу. Топ мүшелеріне жеті асық беріледі. Әр асықта нөмір көрсетілген, сол нөмір бойынша қай оқушының қай септік екендігі анықталады. Тақтаның екі жағында ілінген суреттерді қай оқушыға көрсетсе, сол оқушы өзіндегі нөміріне сай септік атауын атай отырып, оның сұрағын қойып, жалғауын айтып, орнына отырады. Бұл жарыс түрі осылайша жалғаса береді. Әр дұрыс жауапқа 1 ұпайдан беріледі, қателескен топтан 1 ұпай кемітіледі.

3. Терме диктанты. Екі топқа бірдей диктант оқылады, диктанттан тәуелденген зат есімдерді теріп жазу тапсырылады және оның жалғаулықтарын атап, қалай жазылып тұрғанын жіктеп көрсетеді. Дұрыс тапқан әр топқа сөз санына байланысты 1 ұпайдан беріледі.
Алғашқы әскер.
Бұл – Сабырдың апасына еріп келіп, Алматы қаласын алғаш көруі. Қала керемет ұнады. Әсіресе, Алатауға таңғалды. Ұшар басы – ақ қар, етегі – көктем. Бір өзінде жылдың екі маусымы. Шыңдары аспанды тіреп тұрған секілді. Көгінде күн жарқырап тұр. Енді бір кезде аспанды қалың бұлт қамап алды. Ауық-ауық жаңбыр жауды. Қала көшелерінің шаңы басылды.

4. Ойын «Қайсысы қалай?». Кез келген аң-құстардың суреттерін көрсетемін, топ мүшелері сол көрсетілген аң-құстардың қалай дыбыстайтынын айтады. Әр топқа айтқандарына байланысты ұпай қосылады.

5. «Мақалды аяқтау». Бірнеше мақал беріледі, оны өздері аяқтап айту керек. Дұрыс жауап үшін 2 ұпайдан беріледі.
- Аяз, әліңді біл, (Құмырысқа, жолыңды біл).
- Азаматпен дос бол – қадіріңді біледі, (Білімдімен дос бол – ақыл-кеңесін береді).
- Жерінен айырылған жылайды, (Елінен айырылған құлайды ).
- Биік төбеге шықсаң, көзің ашылар, (Жақсымен сөйлессең, көңілің ашылар).
- Пайдасыз білім – (жауынсыз бұлт).
- Өнер алды – (қызыл тіл).

6. «Сөз құрау». Берілген 13 әріптен: т,а,у,а,т,а,л,а,қ,а,з,а,қ түрлі сөз құрау, әр айтылған сөз үшін 1 ұпай қосылып отырылады. Мысалы: тау, уақ, ау, қуат т.с.с.

7. «Жұмбақ жасыру», әр топ мүшелері өздері үйден дайындап келген жұмбақтарын жасырады. Қарсыластары оны шешеді. Жұмбақ қайталанбау керек және өте жеңіл де болмау керек екендігі ескеріледі. Әр топқа бұл ойын түрі үшін 3 ұпайдан беріледі.

8. Сөздерге талдау жасау.
Бірінші топқа – құрылысшылар
Екінші топқа – жастықтардан.

9. Мына сөздердің кімге және неге тән екенін тұсына жазып көрсету:
Тапқыр ... (бала, адам, т.с.с)
Тартымды ... (әңгіме, кеш, т.с.с )
Ұшқыр ... (ой, қиял, т.с.с)
Қолайлы ... (орын, жер, т.с.с)
Әр топқа бұл ойын түрі үшін 3 ұпайдан беріледі.

10. «Өлең шығару». Берілген етістіктің алдына не соңына келісті сөздер қойып, өлең шығару. Қай топтың өлеңі мазмұнды болса, сол топқа 4 ұпай беріледі.
Мысалы: шығады, көгереді, гүлдейді, түрленеді.
Көктем келсе, күн құлпырып шығады,
Жер дүние гүлге оранып, көгереді ерекше.
Бау-бақша да әрленеді, гүлдейді,
Адамзат та мың құлпырып, түрленеді өзгеше.

11. Әзіл-сұрақтар. Екі топ бір-бірлеріне сұрақ қояды, әр дұрыс жауап үшін
1 ұпайдан беріледі. Мысалы:
- Қай жерден құрғақ тасты таба алмайсың? (Судың ішінде)
- Ыдысқа суды құймай-ақ қалай тасуға болады? (Мұзға айналған соң)
- Жұмыртқа қай кезде тәтті болады? (Жеген кезде)
- Қара мысық үйге қай кезде оңай кіреді? (Есік ашық қалғанда)

IV. Қорытынды. Сабақты қорытындылап, сабақ барысында белсенділік танытқан топ мүшелерін атап, әділқазылар алқасының ұйғарымымен бірінші орынға шыққан топ мүшелеріне сыйлықтар таратылады. .