. ТҰРЛАУСЫЗ МҮШЕЛЕР.ТОЛЫҚТАУЫШ
ХажатАлма,Новорыбин орта мектебі-бақшасы
Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі
Ақмола облысы, Ақкөл ауданы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Толықтауыш туралы түсініктерін қалыптастыру.
Дамытушылық: Түрлі әдістерді қолданып оқушының ойлау қабілетін, сөздік қорларын, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: оқушыларды іздемпаздыққа тәрбиелеп, тапқырлыққа баулу, шығармашылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: жаңа білім беру сабағы.
Сабақтың әдістері: оқу құралдарымен жұмыс және дидактикалық материалдармен жұмыс т.б.
Сабақтың көрнекілігі: кесте.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
Өткенді еске түсіру.
1.Сөйлем мүшелері дегеніміз не?
2.Сөйлем мүшелері құрамына қарай нешеге бөлінеді? Әрқайсысына мысал келтір.
3.Сөйлем мүшелері атқаратын қызыметіне қарай нешеге бөлінеді? Ережесін айт.
4. Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша.
Жаңа сабақты түсіндіру
1.Сабақтың мақсатымен таныстыру.
2.Сөйлемдегі амал-әрекетті, іс-оқиғаны заттық жағынан сипаттай толықтыру үшін жұмсалатын, баяндауышпен байланыста болатын тұрлаусыз мүше.Толықтауыш атау мен ілік септігінен басқа барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектест септіктерінің бірінде тұрып заттық нысанды танытып, мезгеп тұрады. Кейде толық мағыналы сөзге туралы, жөнінде, жайында деген септеулік шылаулардың тіркесіп, түрленуі арқылы жасалады. Байланысу түрі меңгеру мен жанасу.Жасалу жолдарын кесте арқылы түсіндіріп, мысал келтіру.
Толықтауыш тұратын септіктер және толықтауыштың түрлері Толықтауыштың сұрақтары Мысалдар
Тура толықтауыш
табыс септігінде Кімді? Нені? Жаман – сыйлағанды білмес. Оқушылар емтихан тапсырды
Жанама толықтауыштар
Барыс септігінде
Жатыс септігінде
Шығыс септігінде
Көмектес сптігінде
Кімге? Неге?
Кімде? Неде?
Кімнен? Неден?
Кіммен? Немен?
Күресуге дәрмен жоқ.
Халықта жер бар.
Күштіден істі озды.
Бала тоқсанды беспен бітірді.

Оқулық бойынша жаттығуларды орындау.
63-жаттығу.Өлең жолдарынан жанама толықтауышты теріп жазу.
64-жаттығу.Мәтіннен толықтауышты тауып, құрамына, тұлғасына, сөз табына қарай талдау.
65-жаттығу. Берілген баяндауыш бойынша сұрақ орнына тиісті толықтауышты қойып , сөйлем құра.
Ой шақыру. Кім көп біледі? Ойынын ұйымдастырып мақал-мәтелмен жарыстыру. Интерактивті тақтада көрсетілген мақал-мәтелдің орнына толықтауышпен толықтыру.
1...........................- .сыйлағанды білмес.
...........................-сыйпағанды білмес.
2 Тау ..............көрікті, ел .............көрікті.
3..............қарап ұл өсер,
...............қарап қыз өсер.
4................таяқ та жарақ.
Сабақты қорыту:
Өткен сабақты қорытылау.
Топтастыру. Оқушыларды еркін ойлауға ұйымдастыру.

Сөйлем мүшесі
құрлысына қарай : тұрлаусыз мүше
дара, күрделі,
үйірлі

басқа сөз таптарынан байланысу түрі сөйлемдегі амал-
жасалады меңгеру мен жанасу әрекетті, іс-оқиғаны
заттық жағынан
сипаттайды.
Үйге тапсырма. «Толықтауыштың өзіндік ерекшеліктері» тақырыбында шағын пікір жазу. .