. Өткізген : Құрманғазы атындағы саз колледж сурет пәні оқытушысы
Батыргалиева С.Г.
Өтетін күні: 27.12.2013жыл
Курс тобы: ІІІ курс, 9/11 Қм.
Сабақтын тақырыбы: Портрет жанры
Сабақтын мақсаты:бейнелеу өнерінің негізгі жанрларының бірі – портрет туралы толық мәлімет бере отырып, оқушыларды сурет өнеріне қызықтыру, оларды әдемілікке, сұлулыққа баулу.
Көрнекілігі: әр түрлі суреттер, схемалар,дидактикалық материалдар.
Сабақтың түрі : жаңа білімді хабарлау.
Сабақтың әдісі : баяндау,практикалық ,сыни тұрғыдан ойлау әдісі.
Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих,геометрия, композиция.
Сабақтың барысы :
I .Ұйымдастыру бөлімі
II .Үй тапсырмасын қайталау
III.Жаңа сабақ: 1 .Қызығушылығын ояту.
2 .Мағынаны тану.
3 .Ой -толғаныс.

1 .Қызығушылығын ояту.
«Түкті қабақ жауып түскен көзіне
Тікенектей түк шығып тұр жүзіне
Қырлы мұрын,қырмызы ерін,қап-қара
Ұшқын шашып ойнап тұр көзіне.»
Сұрақ : Не туралы өлең?
Бұл -өлеңмен берілген портрет
.Ал мынау
«Хамит-ұзын бойлы, жауырынды, тіп-тік, сұр жігіт. Қырша мұрынды, шүңіректеу қара кер тобылғы көзді, қырқып жүретін сақалы, мұрты бар. Жасы 25-26 шамасында». сөзбен бейнеленген портрет. Міне осы портретті кітап бетінен оқып-ақ көз алдымызға сол адамның бейнесін елестете аламыз.
Біздер адамды қалай бейнелей аламыз?
Бүгінгі сабақтын тақырыбы: Портрет.
Портре́т (фр. portrait, от старофранц. portraire — «воспроизводить что-либо черта в черту»
Портрет бейнелеу өнерінің барлық түрімен: сұңғат (живопись), мүсін, графика, мозаика, т.б. жазыла береді. Портреттің негізгі міндеті — адамның сыртқы ұқсастығын айнытпай берумен қатар, ішкі жан дүниесін, мінез-құлқын ашып көрсетіп, дәуірлік-тарихи ұлттық тұлғасын шынайылықпен бейнелеу. Портрет кейіпкерге қарап отырып салынады, кейде көмекші материалдарға (көркем, ауыз әдебиеті, түрлі тарихи деректерге, т.б.), естеліктерге сүйене отырып та ойдан туындайды. Портрет жасалу ерекшелігіне қарай қондырғылы (сұңғат-кескіндеме, бюст, графика, монументті, мозайка, т.б.), салтанатты, миниатюралы, т.б. болып бөлінеді. Портретте жеке немесе топтама адамдар бейнеленеді.

Портрет функциясы:
Діни, өлгеннен кейін, репрезентативті, мемориалды.
Определение портрета как произведения искусства в западной культуре Нового времени включает 3 пункта
Батыс мәдениеті Жаңа заманы бойынша портрет мазмұны 3пункт бойынша белгіленеді:
Бейне жоқ адамнын орнын толтырады.
Бейне бір сезім, эмоция білдіреді.
Бейнені тасмалдауға болады.
Портрет кескіндемесі әртүрлі фунцияны атқарады. Көбінесе сиқырмен байланысты болды:
Адамға ұқсас бейне, сол адамнын орнына жүрді. Рим империясында Императордың портреты міндетті түрде сот залында тұрды, императордың қатысып отыр деген мағынаны көрсетті. Үйлерде адамдардын өлгеннен кейінгі маскалары сақталып, сол маскалар әулеттін қамқоршысы ретінде есептелді.Басқа да қоғам мұшелелері портретті мемориал ретінде пайдаланды.мысалы: египед скульптуралары, алтын микен маскалары,фаюм портреттері. Сиқыр мақсатында ұқсастық қажеттілігі-өлгенен кейін жанымен денесі бір-бірімен шатыспауы үшін керек болды.
Портрет жаныры басқа да жанрларымен қатар жүреді:
• Тарихи портрет — қосымша (әдеби, деректі) материалдар арқылы атақты еске түсүру арқылы бір қызметкерді бейнелеу.
• Қайтқаннан кейінгі (ретроспективный) портрет —.Еске түсіру арқылы, әлде көшіру арқылы.
• Портрет-картина — адамды табиғат, ғимарат, айналасында қоршаған ортамен қатар бейнелеу.
• Портрет-серуен —XVIIІ ғасырда Англияда адамды табиғат аясында бейнелеу кеңінен таралды.
• Портрет-тип — жинақы образ,
• Костюмды портрет — тарихи,аллегория, аңызды,театр киімін адамға кигізіп көрсетеді.
• жанұйя портреті
• Автопортрет —
• Діни портрет (донатор және ктитор) — ежелгі портрет формасы, қайырымдылық көрсеткен адамдарды картинада бейнелейді (мысалы Мадоннанын қасында, тізесін бүгіп т.б.
•
Тарихи портрет в 1897 Виктором Васнецовтың Иван Грозныйдың бейнесі.
•
Қайтқаннан кейінгі портрет. Карлел Мазердің 1839 жылы , Пушкиннын қайтқанынан екі жылдан кейінгі , салынған портреті.
•
Портрет-картина Рембрандттын «Ночной дозор» картинасында, адамдар тобы қозғалыста бейнеленген.
•
Портрет-серуен «Екатерина II на прогулке в Царскосельском парке» Боровиковскидың қолынан шыққан шығарма,адамды табиғат аясында бейнелейді.

•
Портрет-тип «Купчиха за чаем» Бориса Кустодиева, 1918. Әлеуметтік портрет-тип.
•
Аллегориялық портрет кәрі королеваЕлизавета Английскаяның портреті белгісіз суретшінің шығармасы, иығынан Ажал мен Қарт-Уақыт және херувимдар тәжісін шешіп жатыр.

•
Аңыз портрет Саскии Флора образында Рембрандт шығармасы.

•
Жанұйя портреті Рембрандт шығармасы
•
Рембрандт Автопортреті (1661) – суретшінің өз ішкі дүниесіне көзқарасы.

•
Донатор портреті: «Дармштадская Мадонна» Гольбейн шығармасы изображает семью Якова Мейера жанұясын Деванын алдында тізе бүгіп көрсетілген.
•
Типтік портрет:



Портрет сұранысына (үлкен/шағын, қымбат т.б.) онын орналасуы әсерін тигізеді.
•
Илья Репин. Топтық портрет«Торжественное заседание Государственного совета» Петербургтағы Мариин сарайы арналды.

•
Қымбат интерьерінде портреттер көрініп, жоғалып кетпеуі қаралды.
•
Борис Кустодиев.«Групповой портрет художников „Мира искусства“» Третьяков галереясына арналды

•
Илья Репин. «Портрет Павла Третьякова». Меценат нейтралдық интерьер бейнеленді.
Сонымен қатар портреттін паспарту, рамасы үлкен әсерін тигізеді.
•
Венцеслав Верлин.«Портрет императора Леопольда II с семьёй». Арғы аталарынын суреттетрі үшін арнайы интерьер безендірілген.

Кескіндеме техникасы
:
• Графикалық (карандаш, акварель, гравюра)
• кескіндеме (майлы бояу, темпера, гуашь)
• рельефті (мысалы, медаль және тиын)
• мүсін
• фотопортрет
•
Карандаш:
Франсуа Клуэ.«Портрет Екатерины Медичи», 1560 жылы
Акварель:
Александр Брюллов.«Портрет Натальи Гончаровой», 1831 год
Гравюра:
«Портрет Джорджа Вашингтона», 1-доллар купюрасы, 1863 жыл
Майлы бояу:
Ван Гог,«Автопортрет», 1889 год


Рельеф:
«Камея Гонзага», резьба по камню, III век до н. э.
Мүсін :
белгісіз мүсінші.,«Портрет Петра Великого», XVIII ғасыр
Фотопортрет:
Альберто «Кордо» Гуттьеррес, «ПортретЧе Гевары», 1960 жыл
фотография бойынша портрет


«Ленин в Кремле летом 1919 года». Фотография

Исаак Бродский. «Ленин на фоне Кремля». Картина 1924 жылы


Қос портрет
Рубенс, «Автопортрет с Изабеллой Брант Топ портреті Гойя, «Портрет семьи Карлоса V»


Қос портрет
Пьеро делла Франческа, «Герцог и герцогиня урбинские»
Пішімдері бойынша:
• тікбұрышті
• тік формат — жалғыз адамнын бейнесі
• көлденен пішімді — көбінесе топтық бейне
• Квадратный (сирек кездеседі)
• Сопақша — миниатюра т.б.
• Дөңгелек (т. н. тондо) — сирек кездеседі
•
тік:
Леонардо да Винчи, «Мона Лиза», 1503-1505 көлденен:Джованни Джироламо Савольдо, «Женский портрет», 1525

•
Квадратный:
Эль Греко, «Портрет Херонимо Севальоса», 1613 Овальный:
Доссо Досси, «ПортретЛукреции Борджиа (?)», ок. 1518

•
дөңгелек:
Пармиджанино, «Автопортрет в зеркале», ок. 1523-1524
Композиция[
• Формат бойынша (кескіндеме):
• Бас пен иық
• Төске дейін
• Белге дейін
• Бөксеге дейін
• Тізеге дейін
• Түгел дене
Басы
Лукас Кранах Старший, «Портрет Альбрехта II Брандербургского»


Төске дейін

Лукас Кранах Старший: «Портрет Иоганна-Фридриха Великодушного», 1533

•
Белге дейін
Лукас Кранах Старший, «Портрет Фридриха Мудрого», ок. 1532

• Бөксеге дейін
Лукас Кранах Старший, «Портрет герцогиниСибиллы Клевской», 1526

•
Отырып, тізеге дейін
Лукас Кранах Старший, «Портрет Анны Куспиниан», ок. 1502—1503

•
Түгел бойы бойынша
Лукас Кранах Старший, «Портрет Генриха V Саксонского», 1514
• Пішім бойынша (мүсін):
• герма (мойын мен бас)
• бюст (бастан төске дейін)
• статуя (түгел дене)
•
Герма:
Император Октавиан Август, т.н. «Август Бевилаква»

•
Бюст:
Август из музея Кьяромонти

•
Статуя:
«Август из Прима-Порта»
• Бас бұрылыс бойынша:
• анфас (фр. en face, «беттен»)
• 1/4 бұрылыс оңға әлде солға
• Жартылай айналым
• ¾ бұрылым (фр. en trois quarts)
• профиль.
• Желкесінен фр. en profil perdu
•
анфас
Леонардо да Винчи (?) или Больтраффио, «Женский портрет (Лукреция Борджиа ?)», 1502

•
3/4
Леонардо да Винчи, «Портрет Джиневры Бенчи», ок. 1474—1476

•
Жартылай айналым
Леонардо да Винчи, «Дама с горностаем», 1489—1490

•
1/4
Леонардо да Винчи (?), «Портрет музыканта Франчино Гаффурио», 1490

•
Профиль
Леонардо да Винчи (?), «Bella principessa», конец XV века желкесінен
Леонардо да Винчи, этюд головы Иуды для «Тайной вечери», ок. 1495
Практикалық тапсырма:
Карандашпен салынған адам портеттерін аяқтау, мінездерін табу. Бағалау.
Бекіту сұрақтары:
1. Портреттің тарихи маңызы?
2. Атақты суретші-портреттистер?
3. Қазақстан суретші-портретистер?
4. Оқушылардың шығармашылық жұмыстары. .