. №217 Б.Шалғынбаев атындағы орта мектеп

« Ашық сабақ »

Тақырыбы:
«Қағаздан құмыра жасау».

Сабақтың тақырыбы: Қағаздан құмыра жасау.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға қағаздың тарихын, оның түрлерінен және қолданылуынан мағлұмат беру.
Білімділік: оқушыларға өнер және қолөнер туралы білім беру. Қолөнердің бір саласы қағаз туралы білім, білік дағдыларын қалыптастыру.Қолөнер бұйымын жасап шығару.
Дамытушылық: теориялық білімдерін іс жүзінде шығармашылықпен дамыту, қағаз туралы алған білімдерін, дағдыларын нығайту.Бұйымды жаңа дизайн үлгіде көрсету.
Тәрбиелік: ұлттық өнерге деген қызығушылығын, эстетикалық сезімін арттырып, еңбек сүйгіштікке, іскерлікке тәрбиелеу шыдамдылыққа үйрету.
Көрнекілігі: қағаздан жасалған бұйымдар.
Құрал – жабдықтар: қағаз, қайшы, клей, нұсқау карта.
Пәнаралық байланыс: тарих,математика,сызу, бейнелеу өнері,геометрия.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдісі:ой қозғау, түсіндіру, сарамандық жұмыс арқылы.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру.
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Білімдерін тексеру немесе ой толғау.
ІY.Жаңа білімді меңгерту.
Ү. Сарамандық жұмыс.
І.Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, оқу құралдарын алып отырған орнын ретке келтіруді ұйымдастыру.Оқушылардың келген келмегені түгенделеді.
ІІ. Үй тапсырмасы: (8-10мин)
• 1 Қағаз өндіру
• 2 Тарихы
• 3 Қағаздың түрлері
• 4 Қағаздың экологияғы әсері
Экологияға әсері Қағаз ыдыстар табиғи заттардан жасалады. Пайдаланып болғаннан кейін, оңай көзін жоюға болады. Қағаз ыдыс, сондай-ақ ас температурасын ұзақ уақыт сақтап тұрады, қызу өткізгіштік қабілеті де баяу жүреді, сондықтан, ыдысты ұстаған қол күймейді. Микротолқынды пеште қыздырылғанда да, улы заттарды шығармайды.Қағаз стақандар өте жұқа қатырма қағаздан жасалады. Ал қағаздың ағаштан жасалатыны белгілі. Стақанның бір жағы ламинатталады. Технология жетістіктері арқасында стақандарға желім қолданылмайды. Пластмасса ыдыстармен салыстырғанда, қағаз ыдыстары сапалы, зиянсыз, әрі ыңғайлы.
Жаңа сабақ
Құмыра жайлы мәлімет беру
Құмыра– қыштан, шыныдан жасалған ыдыс. Қыш Құмыраларлар Қазақстан жерінде неолит дәуірінен бастап белгілі. Бертін келе шыны Құмыралар пайда болған.Әсіресе, археологиялық қазба кезінде табылған көне мұралар ішінен қалыпқа құйып, күйдіріп жасалған әшекейлі қыш Құмыралар көптеп кездеседі. Ескерткіштердің хронологиялық мерзімін, археологиялық мәдениеттерді анықтауда олардың маңызы өте зор. Ортағасырлық Ақтөбе қалашығында қыш ыдыстар жасайтын үлкен пештер болған. Отырар қаласының орнын қазғанда сынбай сақталған әдемі Құмыра күйдіру пешінің ішінен табылған. Құмыраның көлемі әр түрлі, кейбір үлкен Құмыраға 50 — 60 кг ұн сиятын болған. Күйдіру кезінде Құмыраның пішінін бұзбай қатыру үшін пеш ішінде бірқалыпты жоғары температурада сақталған. Құмыра көбіне бүйірлі, ернеулі, ұзын мойынды, кейбірі тұтқалы болып келеді
Орта ғасырлардағы қолөнер жөнінде жазба деректерге қарағанда археологиялық материалдардың беретін мәліметтері көбірек.Қыш құмыра жасау биік деңгейге жетті.Отырар мен Тараздың орнын қазғанда рабадтардың қыш күйдіретін пештер табылды.VI-XIII ғасырлардағы ыдыстың көпшілігі қолдан жыпсырылып жасалған болса, ал IX-X ғасырларда қыш ұршықшалары пайдаланған еді. Ыдыстардың көп тараған түрлерінің бірі-құмыралар.Құмыралар су тасуға,тамақ сақтауға арналды. Ас құйятын құмыралар иі қандырылған балшықтан жасалды. VI-XIII ғасырдың құмыралары ұзын ,жіңішке мойынды,түбі жайпақ, бүйірі шығынқы келеді. Сұйық құйылатын шүмекше жапсырылып, сырты күрең-қызыл шыңылтыр бояумен жылтырата боялған. Құмыраның тағы да түрінің бітімі жұмыртқа не алмұрт тәрізді, қысқа мойынды, ернеуінде үш бұрышты шүмекшесі бар, сырты сарғылт, жасыл түспен боялған.Ал шаруашылыққа ұсталатын қыш кеспектердің аузы кең,астық және т.б. тағамдар сақтауға қолайлы келеді. Шеберлер биік тұғыры бар шырағдандар,тамақ пісіріетін қазандар ,табалар жасады.Қыш-құмыра өнерінің әсем үлгілері Тараз,Отырар ,Баба-Ата,Құлан, Талғар қалаларынан табылды.Бұл қала шеберлері бұйымдарын бояу үшін жасыл мыс пен қорғасынға сақар қосып жасалған көкшіл ,қалайы сілтісінен жасалған күңгірт бояуды қолданды. Кейінірек жылтыр қорғасын бояуын ойлап табу шеберлерге қызыл,сары, қоңыр,қара түстерді меңгеріп, құлпырмалы өрнектер салуға мүмкіндік берді.Қазақстанның әр қалаларында жасалған керамикалар бір-біріне ұқсайды.Олардың айырмасы тек жергілікті бояуларды қолдануынан байқалады.Қыш ісі – адамдар мыңдаған жылдар бойы айналысып келген өте көне өнердің түрі. Қыш құюшылардың өнімдері көпқырлы танымалдылығымен ерекшеленеді. Қазіргі кезде күнделікті тіршілікте әр адам табиғи ыдыс пайдаланғысы келеді. Түрлі құмыралар, сазбалшықтан жасалған кәдесыйлар ерекше көрінеді. Қыш ісімен айналысатын шеберлер бүгінгі күні көп емес, алайда өнімге деген сұраныс жыл сайын артып келеді. Сонымен қатар, сазбалшық денсаулыққа пайдалы. Осыған орай бұл өнер түріне қызығатындар жыл сайын көбейіп келеді.Қышшы шеңбері – ең басты құрал. Оның пайда болғанына 7 мың жылдай уақыт болды. Сол уақыттан бері оны қолдану әдісі еш өзгермеген. Қыш шеңбері – бұл икемді материалдан (ағаш, пластик, тас, металл, т.б.) жасалған, астынан оське бекітілген кішігірім диск. Осьтің екінші жағында дискінің айналымын жүзеге асыратын арнайы құрылым бар. Алғашқы қыш шеңберлері қолмен жұмыс жасауға арналған. Одан кейін пышақты түрлері пайда болды. Олар шебердің екі қолын жұмыс үшін босататындықтан алғашқыларға қарағанда ыңғайлырақ. Қазіргі қыш шеңберлерінің көбісі электрлік болып келеді. Олар ыңғайлы әрі қолөнершінің жұмысын жеңілдетеді.Технология. Алдымен сазбалшық араластырылады. Әр өнімге түрлі сорт керек: ақ, қызыл, құм араласқан, т.б. Одан кейін оны тең бөліктерге бөліп, қыш шеңберіне, жабыстыру тақтасына немесе формаларға салады. Бұйым белгілі бір алғашқы қалпына келіп, аздап кепкеннен кейін, оны пешке салады. Пешке салар алдындағы жабыстыру сапасы мен кебуіне қарап, дайын өнімнің бүліну деңгейін анықтауға болады. Орташа есеппен ол 20-30% құрайды, алайда бастапқы кезде 60% құрай алады.Бір құмыраны дайындау үшін 1-2 сағат кетеді: есу – 10 мин., жабыстыру – 7-10 мин., ал қалған уақыт күйдіруге жұмсалады.Қыш бұйымдарын тапсырыс бойынша да жасауға болады. Мысалы, жарнамалық кәдесыйлар (тоңазытқышқа арналған магниттер, кеңсе заттарын қойғыштар, т.б.), интерьерді безендіру. Кеңселерді немесе сауда орталықтарын әдемі гүлге арналған құмыралармен безендіру, қыштан жасалған картиналар ілу мен фотосуреттерді қолдан жасалған рамкаларға орналастыру бүгінде үлкен сұранысқа ие.
Құмыра жайлы ертегі
Бір қарт адам екі ұшына құмыра ілінген жуан таяқты мойнына асып, бұлақтан үйіне су тасиды екен. Бұл құмыралардың бірінің жанында жарықшақ бар екен. Үйге жеткенше судың жартысы тамшылаумен азайып қалады екен. Ал екінші құмыра бүтін кемшіліксіз болыпты.
Қария үйіне жеткенде бір жарым құмыра су қалады екен. Бүтін құмыра өз міндетін таза орындаған үшін қатты тәкаппарланытын көрінеді, ал жарық құмыра болса қатты ұялып өкінеді екен. Екі жыл өткен соң бір күн тесік құмыра, қарияға былай депті:
- Қатты ыңғайсызданып жүрмін. Бүйірімдегі жарықшақтың кесірінен тасыған судың жартысы үйге жеткенше босқа төгіліп жатыр. Сонда қария күлімсіреп құмыраға былай депті:
- Сен ештеңені байқамадың ба? Сен жақтағы жолдың тұсы гүлдерге толы. Ал екінші құмыраның тұсында ешқандай гүл жоқ. Мен о бастан сенің бүйіріңдегі жарықты біліп, сол тарапқа гүлдің тұқымын еккен болатынмын және күнде мен су тасығанда сен ол гүлдерді суарып өтесің. Екі жыл болды сол әдемі гүлдерді жинап үйімді сәндеп жүрмін. Егер де сенің сол тесігің болмағанда, үйімді осыншама көркейтіп, гүлдендіре алмас едім
Бүгінгі сабағымызда біз құмыраны саз балшықтан емес, біз қағаздан жасап үйренейік. Қағазды орау тәсілі арқылы гүл салатын құмыраны жасайық.
Қауіпсіздік ережелерін қайталау.
1. Қайшымен кезіндегі.
Технологиялық карта бойынша оқушылар үйден жасап келген қағаз орамдары мен құмыра жасу.
Оқушылар қағазды желіммен жабыстырып болған соң, желім кепкенше сергіту сәті.
Қағаз таратылып, қағаздағы сурет бойынша кім жылдам табады? ойыны.
Қорытынды.
Оқушылардың жасаған бұйымдарын тексеру,бұйымдардың сапасын анықтау соған қарап бағалау.
Осы еңбектің барлығын жисақ байлық, берсек тәуір сыйлық, жамылсақ, сатсақ теңге, бір сөзбен айтқанда сән – салтанат емес пе?
Бұл уақыт керуенімен озған ата – бабамыздың бізге қалдырған иелік мұра – қазынасы, бай тәжіребесі, қолөнері. Байқасақ мұнда әлеуметтік және экономикалық мәні зор исі қазақтың атакәсібі жатыр. Бабаларымыздың атамұрасын жалғастыру атакәсіпті игеру арқылы тіршілігімізді жандандыру,тұрмысымызды елмен егіздеу біздің қасиетті парызымыз деп білемін.
1.Қағаз жайлы не білдік?
Түрлерін анықтай аламыз,эскіз дайындаймыз аламыз
2.Қазақ халқының өнері жайлы ойларың?
«Ою ойған, сызу да сызады»
«Үлгісі көптің өрнегі көп,
Өрнегі көптің ермегі көп».
«Үйренгенің өзіңе құт,
Істегенің еліңе құт».
Өнерсізден құт қашады.

Үйге тапсырма : қағаздан гүл жасау.

Технологиялық картасы:

№ Жұмыс реті Құрал сайман Нобайы
1 Бисер
2 Ұзындығы 70-80см жұмсақтау сым сым
3 3бисерді өткізіп,сымның ортасына апарып бұрау Бисер, сым



4 4бисерді өткізіп бұрау Бисер,сым



5 Өткізілген бисерді ортасынан бұрау



6 3-4 бұтақты біріктіріп, қалыңдау сымға жіппен орап шығу Сым,тоқыма ақ жіп

7 Дайын бұтақтарды 50 см қалың сымға жіппен орау Сым, тоқыма ақ жіп .