. 29.11.2013 ж.
9-сынып оқушыларына арналған сайыс кеші.
Тақырыбы: Бұрымды қыз
Мақсаты: қазақ қызының бойындағы ұлттық дәстүрімізге сай әдептілік, көріктілік, ептілік, инабаттылық, кішіпейілділік, сұлулық т.б. жан-жақты ұлттық қасиеттерін таныта білу, қазақ халқының ұлттық өнерін, салт-дәстүрін дәріптеуге үйрету, оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілетін, эстетикалық талғамын, шеберлігін дамыту, көпшілік алдында өзін-өзі ұстай білуге, мейірімділікке тәрбиелеу.
І-жүргізуші: Армысыздар, құрметті ұстаздар, аяулы ата-аналар, және де осы мектептің оқушылары! Бүгін сіздер мектебіміздің «Бұрымды қыз» байқауын тамашалауға келіп отырсыздар. Қош келдіңіздер. Көңіл сарайларыңыз ашылсын, күлкілеріңіздер інжу-маржан шашылсын!
ІІ-жүргізуші: Қазақ халқы «қыз» деген сөздің өзін әдептіліктің, әдеміліктің, инабаттылықтың, сұлулықтың белгісі деп таныған. Әсіресе қыз баланың көрікті болып өсуіне анасы ерекше көңіл бөліп, «Аттың көркі-жалы, қыздың көркі-шашы» деп қыздың шашын күтіп өсіруді өнер санаған. Ол үшін оның шашын айранмен, қынамен жудырған. Шаштарын «қос бұрым» немесе «бестемше» етіп өру бойжеткен қыздың көркі болған. Қазақ халқының жырларында қазақ қыздарының шаштарын керемет суреттеген: «Шашының ұзындығы ізін басқан», «Шаштарын он күн тарап, бес күн өрген», Қыпша бел, қиылған қас, қолаң шашты».

І жүргізуші: Армысыздар ағайын,құрбы-құрдас!
Бармысыздар жан күйер,әр қауымдас!
Бүгінгі кеш әуенін біз бастайық,
Сайыста көңілменен қол соғайық!

ІІжүргізуші: Біздерде ойын-сауық басталады,
Тамаша күй тартылып,ән салады.
Қошеметтеп,қол соғып отыралық,
Ұмытарсыз күні бойғы шаршағанды.

І жүргізуші: Мен қазақ қыздарына қайран қалам,
Жанары жаздай күліп жайрандаған.
«Қыз өссе елдің көркі»деген сөзді,
Қапысыз қалай айтқан қайран бабам- дей отырып
Құрметті ұстаздар және оқушылар! Бүгінгі «Бұрымды қыз» атты байқауға қош келіпсіздер!

ІІ жүргізуші: Шық аруым жарысқа,
Бір-біріңнен қалыспа.
Өнерінді байқасын,
Мына отырған халық та- демекші бүгінгі мектепшілік байқауымыздың аруларын ортаға шақырамыз. (арулар ортаға кезекпен шығады).
-----------------------------------------------
-----------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------
Уа, арулар, арулар,
Ешкімің жоқ алалар,
Ару болу үлкен сын.
Оны қазың бағалар,-деп қазылар алқасымен таныстырамыз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________
І -Эстетикалық талғам.
ІІ -«Мен қазақтың қызымын дара туған» таныстыру.
ІІІ -Шаш күтімі
ІҮ- Ас адамның арқауы (картошканың қабығын үзбей аршу)
Ү- Шаш үлгісін жасау.
ҮІ- Салт-дәстүрге байланысты сұрақтар.

ІІ-жүргізуші:
Уа, халайық, халайық,
Мұнда назар салайық.
Бұрымды қыз сайысын.
Рұқсат болса бастайық.
І-жүргізуші:
Мың бұралған арулар аңдап басып,
Келеді міне ортаға толқып, тасып,
Аруларын сыйлаған халқым менің,
Көңілді қошеметпен қарсы алайық. (Арулар ортаға шыққанда «Қыз сыны» әнінің әуені қосылады).
ІІ-жүргізуші:
Білектей арқасында өрген бұрым,
Шолпысы сылдыр қағып жүрсе ақырын,
Кәмшат бөрік, ақ тамақ, қара қасты,
Сұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін, деп -Абай атамыз жырлағандай, байқауымыздың
І бөліміне кезек берейік. Бұл бөлімде Эстетикалық талғам-деп аталады. Бұл сайыста қыздардың киімі, шаштың өрімі, жүріс-тұрысы бағаланады.
І-жүргізуші:
Бойжеткен арулар келіп жетті танысуға,
Бойындағы бар дарынды дарытуға
Жаймен басып сахнаға келіп жетті.
Әдеппен, ізетпен танысуға,-демекші
ІІ бөлім «Мен қазақтың қызымын дара туған» таныстыру. Рет бойынша арулар өздерін таныстырып шықсын.

ІІІ -Шаш күтімі
ІІ-жүргізуші:
Бұрымды қыз сайысы,
Тәрбиелі, мәнді де.
Шашты күтіп өсіру, Қыз баланың сәні де,-дегендей бұл сайыста аруларымыз ұзын шаштың формуласымен таныстырып, ұзын шашты өсірудің құпиясын ашады және сусабындарына жарнама жасайды.
ІҮ- Ас адамның арқауы (картошканың қабығын үзбей аршу)
ІІ-жүргізуші:
Кедеймін деп қысылма.
Өнерің болса қолында.
Өнерлінің ырысы.
Жарқырап жатыр жолында келесі сайысымыз « Ас адамның арқауы» (картошканың қабығын үзбей аршу)

Ү- Шаш үлгісін жасау.
І-жүргізуші: Сұлу қыздар, ару қыздар, бұрымдылар,
Шашты кеспей оны күтіп қараңдар.
Қыздың көркі шаш екенін түсініп,
Өріп қойып шаш үлгісін жасаңдар, -дей отыра қыздар өрім түрлерін көрсете отырып, шаш үлгісін жасайды және қорғайды.

ҮІ- Салт-дәстүрге байланысты сұрақтар.
ІІ- жүргізуші : «Халқын сүйген – халқының салтын сүйеді» дей келе
келесі сайысымыз сұрақ- жауап, қыздарымыз сұрақтарға жауап береді.
1 – сұрақ.
1.Бес қару: (мылтық, садақ, найза, қылыш, айбалта )
2. Жеті қазынаны атаңыз.
(Ер жігіт,сұлу әйел,ілім-білім, жүйрік ат, құмай тазы, қыран бүркіт,берен мылтық.)
2 – сұрақ.
1.Үш арсыз: (тамақ, ұйқы, күлкі)
2.Қыздар туралы мақал- мәтелдер. (қызға қырық үйден тию,
Дәулетіңнің қадірін ұлың өскенде білерсің,
Абыройыңның қадірін қызың өскенде білерсің)
3 – сұрақ.
1.Жеті ата: ( ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене )
2. Бес дұшпан (Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекермал шашпақ).
4 – сұрақ.
1.Үш даусыз: (мінез, кәрілік, ажал)
2. Үш биді атаңыз.(Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би).

5 – сұрақ.
1.Үш мақсат: (жол мақсаты- жету
қыз мақсаты- кету , сауда мақсаты- ұту)
2.Қазақ халқының өнердегі ұлттық байлығының бірін ата? (қазақ халқының өнердегі ұлттық байлығының бірі – ою- өрнек)
6 – сұрақ.
1. Қазақ салты бойынша ұзатылған қыз үйіне бір жылдан кейін барған. Қалай аталады? (Төркіндеу)
2. Үш байлық (Денсаулық, ақ жаулық, он саулық)
(Кеш қорытындысын әділқазылар алқасы шығарады. Сайыскерлерге өнерлеріне қарай, яғни «Өнерлі қыз», «Ерке қыз», «Шебер қыз», «Сұлу қыз», «Білімді қыз», «Ибалы қыз» атақтары беріледі, мадақтау қағаздарымен мадақталады. Жеңімпаз «Бұрымды қыз» лентасы мен дипломға ие болады. Сыныптың ұлдары арасынан класс жетекшіге және аруларға сыйлық табыс етіледі.)
І-жүргізуші:
Қазағымның салт-дәстүрін сақтаған,
Осындай бар қыздар үшін мақтанам.
Жарасып тұр шашбау таққан бұрымы,
Көргенді ғой сені өсірген ақ мамаң.
ІІ жүргізуші:
Сау болыңдар, көргенше,
Қайта айналып келгенше.
Жиі келіп тұрыңдар,
Қоштасайық ендеше!
«Бұрымды қыз» .