. Атырау облысы, Индер ауданы,
С.Сейфуллин атындағы орта мектептің
Жұмабаева Ұлжан Елубайқызы
І санатты химия пәнінің мұғалімі


« ҒАСЫРДЫҢ АЛХИМИКТЕРІ »
Интеллектуалды шоу
Мақсаты: Химия пәнін өмірмен байланыстыра отырып, пәнге қызығушылығын арттыру және алған білімдерін тұрмыста,өмірде қолданып,дамыту.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, үлестірмелер,т.б(слайдтарды дискіден қараңыз)
I- кезең. Бөлінген 2 топқа 6 сұрақтан беріледі, «иә, жоқ» деп жауап береді.Әр топқа 100 ұпайдан есептеледі.
1-топтың сұрақтары:
1.Химиялық элементтердің жер бетінде таралуы кестесін Менделеев құрды.
Жауабы: жоқ, Виноградов.
2. 1772 ж азотты ашқан ағылшын ғалымы Бранд.
Жауабы:жоқ, Д.Резерфорд
3.Ең қатты металл- хром.
Жауабы: иә
4. Шаршамайтын металл- мыс.
Жауабы: жоқ, берилий-Ве
5. Сыйлық ретінде 1г металл алған ғалым Ломоносов.
Жауабы:жоқ, М.Кюри.
6. Табиғатта таза күйінде кездесетін металл- алюминий.
Жауабы: алтын- Au
2- топтың сұрақтары:
1.«Иіскейтін тұз» -ас тұзы.
Жауабы: жоқ, мүсәтір спирті
2. Фосфордың сутекпен қосылысы - селен.
Жауабы: жоқ, фосфин- РН3
3.Бордо сұйықтығы - мыс купоросы ерітіндісінің CuSO4 *5H2O әкті сүттегі Са(ОН)2 қоспасы.
Жауабы: иә
4. Ежелден белгілі «Одиссей газы» күкірт (VI) оксиді.


Жауабы: жоқ, күкірт (IV) оксиді.
5. Чемодан жасау ісінің шебері болған орыстың ұлы ғаламы М.В. Ломоносов.
Жауабы: жоқ. Д.И. Менделеев.
6 . «Сурьма майы» дегеніміз сурьманың үш валентті хлориді- SЬ
Жауабы: иә
ІІ- кезең. «Тапқыр әрі ұшқыр болсаңыз» (500 ұпай беріледі)
1.Бұл химик кім?
Бұл неміс химигі, технологы азот пен сутегінен аммиак синтездеу жолын ойлап тапқан ғалым.Ол өзінің ерекше саяси қөзқарастарымен ерекшеленетін еді. Ол Германияның жеңісі үшін бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде әскери істерге уландырғыш газдарды кең қолдануды насихаттады.Бұл химик кім еді?
1-қосымша көмек:Әңгіме неміс химигі жөнінде болып отыр.
2- қосымша көмек: Карлсруэде әрқилы зерттеулер жүргізеді.
3- қосымша көмек: 1905 ж «Өнеркәсіптік газдар реакциясының термодинамикасы» деген 3-ші кітабы шыққан.
Жауабы: неміс химигі Фриц Габер.
2. «Көмекші металл»
Металдардың арасында бір металл бар,оның кереметтігі сол ол адамдарға кеннен алтын мен күмісті бөліп алуға, сумен әрекеттесетін газдарды жинауға, сілтінің тас тұздарынан натрий гидроксидін алуға көмектеседі. Бұл металл тіпті бір мезгілде бір-біріне қатыссыз оттегін ашқанда Джозеф Пристли мен Антуан Лавуазьеге де көмектескен. Бұл қай металл?
1-қосымша көмек: Бұл металдың көптеген металдарды еріте алатын қасиеті баяғыдан белгілі болды.
2- қосымша көмек:Бос күйінде кездесетін металл.
3- қосымша көмек:V топтың А топшасында орналасқан.
Жауабы: сынап- Hg
ІІІ- кезең. « Керемет алтылық» бөлімінде екі топ кезектесіп ұяшықтарды таңдап, оның ішінде жасырылған кілт сөздерді ашады. Сол кілт сөздерді оқи отырып, әр топ 100-500 дейінгі өз ұпайларын тігеді. Егер дұрыс жауап берсе,сол тігілген ұпай саны топқа қосылады,ал егер дұрыс жауап бере алмаған жағдайда ұпай сандарынан сол шамада ұпай шегеріледі де сұраққа жауап беру мүмкіндігі келесі топқа өтеді.
1-ұяшық:кілт сөздері: метан,натрий ацетаты,натрий гидроксиді.
Сұрақ: Метанды лабораторияда қалай алады?( натрий ацетаты мен натрий гидроксидін балқытып алады)
2-ұяшық: кілт сөздері: бір қос байланыс,жалпы формуласы Сп Н2п
Сұрақ: молекула құрамында бір қос байланасы бар, жалпы формуласы Сп Н2п болатын қанықпаған көмірсутектер?(алкендер)
3-ұяшық:кілт сөздері:сутек, гидрлену,С.Д. Сокольский.
Сұрақ:сутек қосыла жүретін реакция қалай аталады,бұл реакцияны зерттеуде кімнің еңбегі зор?(гидрлену деп аталады,гидрлену реакциясын зерттеуде
С.Д. Сокольский еңбегі зор.

4-ұяшық: Молекула, бензол сақинасы.

Сұрақ: Молекулаларының құрамында бензол сақинасы бар жалпы формуласы СпН2п-6 болатын көмірсутектер қалай аталады? (арендер)
5-ұяшық: күкірт ,резеңке, қатты зат.
Сұрақ: Егер күкірт резеңкеге қажетті мөлшерден артық қосылса,онда созылмайтын қатты зат не алынады?(эбонит)
6-ұяшық:алкин, ацетилен химиясы.
Сұрақ: алкиндердің қасиеттерін зерттеп,ацетилен химиясының дамуына үлесін қосқан Қазақстандық ғалым? (Е.Н. Әзербаев)
IV-кезең. Тапсырма 2 топқа ортақ. Дұрыс жауабы 500 ұпай
Шарты:Валенттіктеріне байланысты әр қатардағы бір «артық» элементті табу.
А) К, Na ,Mg ,Li, H В) Ca, O, Ba, AI, Zn С) Cu, O, C, Fe,
Берілген атау белгілерін пайдаланып, таңбаларын жазу.
№ 1 2 3
1
2
3
4
5
6 ЭС
ЦЭ
ПЭ
АШ
ЭН
О Феррум
Станнум
Аурум
Купрум
Плюмбум
Силициум Аргентум
Арсеникум
Гидраргирум
Нитрогениум
Цинкум

Соңында сайыстың жеңімпаздары анықталып, топтар марапатталады.
Сыныптан тыс жұмыстарды жүргізу оқушылардың білімін тереңдетеді, ойлау қабілетін дамытады,пәнге қызығушылығы артады.
Сайыстың өтілу сәтінен көрініс .