. БҚО Тасқала ауданы
ЖББ Шежін орта мектеп-балабақшасы
Химия пәні мұғалімі В.С. Бакитова
8-сынып.
Сарамандық жұмыс №13
«Қышқылдардың қасиеттерін зерттеу»
Мақсаты: 1. Қышқылдар жайлы алған білімді бір жүйеге келтіріп бекітіп оны іс жүзінде пайдалана білуге үйрету.
2.Сарамандық жұмыс барысында зертханалық ыдыстар және реактивтермен жұмыс жасау практикалық дағдалары мен іскерліктерін қалыптастыру.
3.Оқушыларды ұқыптылыққа, жауапкершілікке, бақылауға тәрбиелеу. Бірін – бірі
құрметтеуге, бір – бірінің пікірін тыңдап баға беруге үйрету.
Сабақтың түрі: сарамандық
Сабақтың әдісі: СТО стратегиясының элементтері: суреттеу, миға шабыл, болжау. Ауызша сұрақ-жауап, рефлексия, деңгейлік тапсырмалар
Сабақтың құрал-жабдықтары:
Ақпараттық қралдар: компьютер, слайдтар.
Кесте: индикаторлардың әр түрлі ортадағы түстері.
Зертханалық құралдар:сынауықтар, шыны күрекше немесе қасық, спирт шамы, тұрғы.
Реактивтер:тұз қышықылының, күкірт қышқылының ерітіндісі, индикаторлар, мырыш, темір, мыс, мыстың /ІІ/ оксиді.
Күтілетін нәтиже: 1.Қышқылдарды ажырата біледі
2. Қышқылдардың химиялық қасиеттерін болжауды үйренеді
3. Байқағанын, көргенін айта біледі
4. Химия пәнінің қоршаған ортамен
тығыз байланыста екеніне көздері жетеді
5.Қарапайым тәжірибелерді өзі жасап үйренеді
6. Жасаған тәжірибеге талдау, қорытынды жасауды үйренеді.
Сабақтың барысы: 1. Қызығушылықты ояту.
«Суреттеу» стартегиясы бойынша оқушыларға үш түрлі суреттер ұсынылады және сұрақ қойылады.
-Мына приборларды нені алуда пайдаландық ? /
Оқушылардың жауабы:1. Зертханада сутек газын алуда. Мырыш пен күкірт қышықылының әрекеттесуі. Жиналған газды сіріңкемен тексеру.
2. Сол сутек газын алуда. Мырыш пен күкірт қышықылының әрекеттесуі. Бірақ газдың жиналуын оттпен тексеру.
3. Сол сутек газын алу, бірақ арнийы Кипп апаратымен.



-Яғни, бұл суреттегі ортақ мағына неде?
Оқушылардың жауабы: Үш суреттеде металдың қышқылмен әрекеттесуі.



-Бұл суреттердің қышқылға қандай қатысы бар?
Оқушылардың жауабы: жылқыдан қымыз, түйеден шұбат, ешкіден сүт аламыз. Бәріның құмында сүт қышықылы бар.
-Бүгін сабақта балар, Сарамандық жұмыс №13 орындаймыз. Тақрыбы:
«Қышқылдардың қасиеттерін зерттеу». Мақсаты: химиялық эксперимент арқылы қышқылдардың қасиеттерімен танысу.( слайдта ұсынылады) Оқушылар дәптеріне күн ретін, тақырыпты жазады.
2.Мағынаны тану.
-Жұмысымызды бастамас бұрын, қышқылдыр туралы біз не білеміз және қауіпсіздік техника ережелерін қайталап өтейік. (Слайдта сұрақтар, қауіпсіздік техника ережелерін беріледі.)
-Қышқылдар деген не? Мысалдар.
-Қышқылдар қалай жіктеледі? Мысалдар.
-Индикаторлар дегеніміз не? қышқыл ерітінділерінде түсін өзгертетін заттарды
- Қандай химиялық реакциялар қышқылдардың қасиеттерін сипаттайды. Осы қасиеттерін атап көрсетіңіз.
-Оларды зертханалық жолмен қалай дәлелдеуге болады?
-Қолданылуы.

Сарамандық жұмыстың орындалу алгоритмы: (слйдпен біріледі және әр оқушының алдына сілтеме парақтар таратылады)

1.Жұмыстың орындалу алгоритмін алыңыз.
2.Жұмыстың мазмұнымен мұқият танысыңыз.
3.Әрбір орындайтын жұмыстын жоспарынқұрыңыз.
4. Алдарыңызда қажетті реактивтер түгелме, тексеріңіз.
5.Жұмыстың орындалуы.
6.Жұмысты безендіру
7.жұмыс орнын жинақтау
Қышқыл ерітінділерінің индикаторларға әсері.
Үш сынауыққа 1 мл тұз қышқылын құйындар, біреуіне лакмус, екіншісіне метилоранж, үшіншісіне фенолфталеинның бір тамшысын қосыңдар. Түз қышқылының әсерінен индикаторлардың түстері қалай өзгерді?
Осының бәрін күкірт қышқылымен жасаңдар. Не байқадыңдар?
1. Қышқылдардың металдарға әсері.
Үш сынауыққа әр түрлі металдар салыңдар: біреуіне мырыш, екіншісіне темір, үшіншісіне мыс. Барлық сынауыққа 1 мл-дан күкірт қышықылының ерітіндісін құйыңдар. Не байқадыңдар? Егер реакция байқалмаса, сынауықты жайлап, қайнатпай қыздырыңыз.
2. Қышқылдардың металл оқсидтерімен әрекеттесуі.
Құрғақ сынауыққа қасықпен кішкене мыстың /ІІ/ оксидінің ұнтағын сылып, оған 1 мл тұз қышқылын құйыңдар. Сынауықтың ішін араластырыңдар. Реакция болмаса, сынауықты жайлап қыздарыңдар. Алыңған реакцияның бір тамшысын әйнектің үстіне қойып, бірінші көк кристаллдар пайда болғанша қыздырыңдар. Реакция теңдеулерін жазыңдар.

Байқаған өзгерістерді кестеге салу.

№ Жұмыстың орындалуы Химиялық реакция теңдеуі Байқалған өзгерістер Қорытынды
1

1.1 тұз қышықылы+лакмус

1.2 тұз қышықылы+ф/ф

1.3 тұз қышықылы+м/о

2.1 күкірт қышқылы+лак

2.2 күкірт қышқылы+ф/ф

2.3 күкірт қышқылы+м/о
қызыл

түссіз

қызғылт

қызыл

түссіз

қызғылт Екі қышқылда индикаторлардың түсін бірде көрсетті
2

1.мырышқа 1 мл күкірт қышықылын

2.темірге 1 мл күкірт қышқылын

3.мысқа 1 мл күкірт қышықылын қосамыз.
Zn+H2SO4=
ZnSO4+H2

Fe+H2SO4=
FeSO4+H2

Cu+H2SO4=

Шабытты сутек газын бөледі

сутек газын бөлуі нашарлау

Реакция мүлдем жүрмейді Металдардың қышқылға қатысты белсенділіктері әр түрлі.
3
Мыс /ІІ/ оксидінің ұнтағына 1 мл тұз қышқылын қосыңыз.
Араластырыңыз.Қыздырыңыз.
Алыңған ерітіндінің бір тамшысын әйнекке қойып жайлап қыздырыңыз, кристалдар пайда болғанша.
CuO+2HCI=
қара
CuCI2+H2O
көк
Қыздырғанда қара түсті ерітінді көгілдір түске айналды.
Оны суалтқанда кристалл зат мыс /ІІ/ хлориді түзілді. Қышқылдар металл оксидтерімен әрекеттесіп, нәтижесінде тұз және су бөлінеді.
Бұл аламасу реакциясы

Қорытынды: Кернеу қатарында сутектен бұрын орналасқан металдар қышқылдан сутекті ығыстырады, ал кейін орналасқандарды ығыстыра алмайды.Қышқылдар металдармен және олардың оксидтерімен әрекеттесіп тұз түзеді.Қышқылдағы индикаторлар түсі: көк лакмус қызарады, м/о-қызғылт, ф/ф-түссіз.
3.Толғаныс.
-Оқушылар жұмысты орындаған соң жұмысты қортындылауға сұрақтар ұсынылады.
/ слайд/
-Лакмутың түсі қандай? Қышқылда қандай түсті көрсетті./қызыл/
-Қышқылдарды қандай заттармен әрекеттестірдіңдер? /металл, металл окиді/
-Қандай заттар түзілді? /Тұздар, су/

Рефлексия. Сабақта не ұнады?
Сабақта сен қандай роль атқардың зерттеушіме әлде тыңдаушыма?
Оқушылардың жұмыс дәптерлері жиналады.
Бағаны жұмыстың орындалуы бойынша қойылады:
-жұмысты толық , өзі дұрыс орындауы;
-өздігінен дұрыс құбылыстарды бақылап, қорытынды жасай білу;
-қауіпсіздік техника ережесін сақтап, дұрыс реактивтерді жұмыс барысында қолдануы;
-жұмыс дәптерінде толық жұмысы безендірілгені /жұмыстың орныдалуы, химиялық реакция теңдеуі, байқалған құбылыс, қоыртынды/
Үйге тапсырма:
Деңгейлік тапсырма:
А- деңгей
Формулалар ішінен қышқылдарды теріп жаз.
HCL,NaCL,HNO3,SO2, K2O,H2SO4
Ca3(PO4)2 , AL2O3, Cu(OH)2,H3PO4,HF, H2S
В-деңгей
Тұз қышқылының металмен, негізбен әрекеттесу реакция теңдеулерін жаз.
С-деңгей
6,7 г алюминий күкірт қышқылымен әрекеттескенде неше литр (қ.ж) сутек газы бөлінетінін есепте

8-сынып.
Сарамандық жұмыс №13
«Қышқылдардың қасиеттерін зерттеу»
Мақсаты: химиялық эксперимент арқылы қышқылдардың қасиеттерімен танысу.
Құрал-жабдықтар:. сынауықтар, шыны күрекше немесе қасық, спирт шамы, тұрғы, тұз қышықылының, күкірт қышқылының ерітіндісі, индикаторлар, мырыш, темір, мыс, мыстың /ІІ/ оксиді.
Жұмыстың барысы:1.Жұмыстың орындалу алгоритмін алыңыз.
2.Жұмыстың мазмұнымен мұқият танысыңыз.
3.Әрбір орындайтын жұмыстын жоспарын құрыңыз.
4. Алдарыңызда қажетті реактивтер түгелме, тексеріңіз.
5.Жұмыстың орындалуы.
6.Жұмысты безендіру
7. Жұмыс орнын жинақтау.
Сарамандық жұмыстың орындалу алгоритмы:
1.Қышқыл ерітінділерінің индикаторларға әсері.
Үш сынауыққа 1 мл тұз қышқылын құйындар, біреуіне лакмус, екіншісіне метилоранж, үшіншісіне фенолфталеинның бір тамшысын қосыңдар. Түз қышқылының әсерінен индикаторлардың түстері қалай өзгерді?
Осының бәрін күкірт қышқылымен жасаңдар. Не байқадыңдар?
2.Қышқылдардың металдарға әсері.
Үш сынауыққа әр түрлі металдар салыңдар: біреуіне мырыш, екіншісіне темір, үшіншісіне мыс. Барлық сынауыққа 1 мл-дан күкірт қышықылының ерітіндісін құйыңдар. Не байқадыңдар? Егер реакция байқалмаса, сынауықты жайлап, қайнатпай қыздырыңыз.
3.Қышқылдардың металл оқсидтерімен әрекеттесуі.
Құрғақ сынауыққа қасықпен кішкене мыстың /ІІ/ оксидінің ұнтағын сылып, оған 1 мл тұз қышқылын құйыңдар. Сынауықтың ішін араластырыңдар. Реакция болмаса, сынауықты жайлап қыздарыңдар. Алыңған реакцияның бір тамшысын әйнектің үстіне қойып, бірінші көк кристаллдар пайда болғанша қыздырыңдар. Реакция теңдеулерін жазыңдар.
Байқаған өзгерістерді кестеге салу.
№ Жұмыстың орындалуы Химиялық реакция теңдеуі Байқалған өзгерістер Қорытынды
1

1.1
1.2
1.3
2.1
2.2
2.3

2

1.
2.
3.
3

Қорытынды:

Қолданылған әдебиет:

1.Ғаламтор желісі .