. Қаралды: Келісілді: Бекітемін:
Әдістемелік бірлестік жетекшісі: Оқу ісінің меңгерушісі Мектеп директоры
А.Қ Есеналинова Н.Б Азмагамбетова А.Е Ошимова
«_____»_____________ «_____»________________ «_____»______________

Екібастұз жалпы орта білім беретін мектеп

«Адам және қоршаған орта»
10-сынып
(таңдаулы курс)

Құрастырған: География пәнінің мұғалімі Асылова Нургуль Бейсенбаевна

2013 жыл

Түсінік хат
10 сыныпқа арналған таңдаулы курс бағдарламасы, жылына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан.
Экология бүгінгі күннің талаптарынан жан-жақты қарастыратын көптеген ғылымдар жүйесінен тұрады. Адамның өмірі табиғатпен тығыз байланыста. Қазіргі уақытта эколог ғалымдарды толғандыратын мәселелердің бірі адамзат өмір сүріп отырған «Жер-Ананы» сақтап, қорғау. Осыған байланысты 10 сыныпта алынып отырған «Адам және қоршаған орта» таңдаулы курсы оқушыларды табиғатты қорғауға, аялауға, экология ұғымын терең меңгеруге арналған.
Сонымен қатар, болашақта география саласы бойынша мамандық таңдауға, ұлттық бірыңғай тест тапсыруда, ғылыми жоба сайыстарынан білімді тесеруде, жоғарғы оқу орындарына түсуге дайындық ретінде тереңдетіліп жүргізіледі.
Бағдарламаның мақсаты:
Табиғатты пайдалануда өнегелік және құқықтық принципті сақтау, өзінің тұрғылықты жерінің табиғатын белсенді қорғауға, оқып үйренуге, табиғатты белгілі бір мөлшерде пайдалануды, экологиялық жауапкершіліксіздікті кері әсері туралы идеяларды насихаттауды жаңа көзқарас негізінде қалыптастыру .
Бағдарламаның міндеттері:
- Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесін теориялық жағынан негіздеу;
- Экологиялық тәрбие мен білім беруді жергілікті жердің табиғатын қорғау міндетімен ұштастыру;
- Оқушы экологиялық білімін табиғатқа қамқорлық жасауға дағдландыру жолдарын қарастыру;
- Болашақ мамандық таңдауға ықпал ету;
Нәтижиесі мен қорытындысы:
«Адам және қоршаған орта» курсын оқытуда оқушылардың бойында шығармашылық қабілеттерін дамытады. Соныдықтан оқушылардың жаңалықты өздігінен іздеп ашатындай танымдық, эмоциялық жағдайлар туғызатын оқытудың ғылыми-зерттеу, табиғатты көркем қабылдау сияқты оқу жұмысын ұйымдастырудың дәстүрлі емес түрлеріне ерекше маңыз берілуі қажет. Оқушылардың алған білімдерін іске асырудың негізінде төмендегі талаптар алынады: болжау, анықтау, салыстыру, түсіндіру, қолдау т.б
- Оқушы өз бетінше ізденуге дағдылануы қажет;
- Жеке тапсырмаларды орындай алуға, топпен жұмыс жүргізуге, түсініп оқуға машықтануы керек;
- Теориялық білімін, танымдық, шығармашылық дағдысын қалыптастыру;
- Рухани байлыққа ұмтылуға үйренеді;
- Экологиялық үрдістерді талдай білу және табиғатты қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қоя білу;
Оқушылардың білім, білік дағдыларына қойылатын талаптар:
- Адам, қоғам, табиғат арасындағы гормониялық байланыстарды реттеу;
- Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетін, логикалық ой-өрісін дамыту;
- Ағаш отырғызу, қалдық заттардан су жағасын, бақтардың ішін тазарту, топырақ эрозиясын жұмыстармен шұғылдану;
- Экологиялық және табиғат заңдарын жетілдіру және оларды бұлжытпай орындау;

Баяндама және рефераттар тақырыптары
1. Экология-ғылыми немесе дүниеге көзқарас
2. «Қоғам-табиғат» жүйесіндегі экологиялық көзқарас
3. Тұрақты даму мәселелері
4. Ноосфераға қарай жол
5. Су ресурстарын тиімді пайдалану
6. Жер ресурстары және оларды қорғау
7. Судың сапасы мен халықтың денсаулығы
8. Атмосфераның ластануы және адамның денсаулығы
9. Салауатты өмір салты
10. Радияция және денсаулық
11. Адам және қоршаған орта

Мазмұны
(34 сағат, аптасына 1 сағат)
І. Адамзат және географиялық қабық (10 сағат)
Адамзат және атмосфера. Атмосфераның негізгі ластағыш көздері. Атмосфераның ластануының табиғи және жасанды ластану көздері. Атмосфераны қорғау туралы құжаттар. Адамзат және гидросфера. Дүниежүзілік су қоры. Таза су қорлары. Судың ластану көздері. Адамзат және литосфера. Жер қорлары. Топырақ экологиясы. Топырақ эрозиясының типтері. Адамзат және биосфера. Тіршілік ортасының сапасы және оның өзгеруі, өзгеруінің себептері. Қоршаған орта және адам. Адамның шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсері. ҒТР қоршаған ортаға әсері.
ІІ. Адам және қоршаған орта (14 сағат)
Антропогендік факторлар. Адамзаттың экологиялық мәселелерді шешу жолдары. «Таза табиғи орта-Қазақстан 2030». Адам, қоғам табиғат жүйесінде. Қазақ халқының экологиялық қағидалары. Табиғатты қорғау басты парыз. Табиғатты қорғаудың экологиялық негіздері. Табиғатты тиімді пайдалану және табиғатты қорғаудың негізгі бағыттары. Қызыл кітап және оның ролі. Қазақстанның ерекше қорғалатын аймақтары. Табиғи саябақтар. Табиғат ескерткіштері. Табиғатпен үйлесімді өмір сүру. Қорық ұйымдастыру ісінің болашағы.
ІІІ. Адам экологиясы (2 сағат)
Қазіргі даму кезеңіндегі адам экологиясын оқытудың актуалдылығы. Қоғамның денсаулық сапасы. Аппаты табиғат құбылыстарының адамға тигізетін әсері және олармен күресу шаралары.
ІV. Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық проблемаларды шешу
жолдары (2сағат)
Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық мәселелерді шешу жолдары. Қазақстанның рекреациялық аймақтары.
V. Практикалық сабақ (2 сағат)
№1 Экологиялық аппаты аймақтар картасын құру. ҒТР-ның қоршаған ортаға әсерінің көрсеткішін түрлі диаграммаларға түсіру.
№2 «Жергілікті жерде аурулардың таралуы» - стаистикалық мәліметтерді түрлі диаграмаларға түсіру. Қазақстанның рекреациялық аймақтарын картаға түсіру.
VІ. Қорытынды (2сағат)

10 сыныпта «Экология негіздері»
Барлығы 34 сағат, аптасына 1 сағат.
№ Мазмұны Сағат саны мерзімі
І. Адамзат және географиялық қабық 10
1 Адамзат және атмосфера. 1
2 Атмосфераның негізгі ластағыш көздері. 1
3 Атмосфераның ластануының табиғи және жасанды ластану көздері. 1
4 Атмосфераны қорғау туралы құжаттар. 1
5 Адамзат және гидросфера. Дүниежүзілік су қоры. 1
6 Таза су қорлары. Судың ластану көздері. 1
7 Адамзат және литосфера. Жер қорлары. 1
8 Топырақ экологиясы. Топырақ эрозиясының типтері. 1
9 Адамзат және биосфера. Тіршілік ортасының сапасы және оның өзгеруі, өзгеруінің себептері. 1
10 Қоршаған орта және адам. Адамның шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсері. ҒТР қоршаған ортаға әсері. 1
ІІ. Адам және қоршаған орта 14
11 Антропогендік факторлар. 1
12 Адамзаттың экологиялық мәселелерді шешу жолдары. 1
13 «Таза табиғи орта-Қазақстан 2030». 1
14 Адам, қоғам табиғат жүйесінде. 1
15 Қазақ халқының экологиялық қағидалары. 1
16 Табиғатты қорғау басты парыз. 1
17 Табиғатты қорғаудың экологиялық негіздері. 1
18 Табиғатты тиімді пайдалану және табиғатты қорғаудың негізгі бағыттары. 1
19 Қызыл кітап және оның ролі. 1
20 Қазақстанның ерекше қорғалатын аймақтары. 1
21 Табиғи саябақтар. 1
22 Табиғат ескерткіштері. 1
23 Табиғатпен үйлесімді өмір сүру. 1
24 Қорық ұйымдастыру ісінің болашағы. 1
ІІІ. Адам экологиясы 4
25 Қазіргі даму кезеңіндегі адам экологиясын оқытудың актуалдылығы. 1
26 Қоғамның денсаулық сапасы. 1
27 Аппаты табиғат құбылыстарының адамға тигізетін әсері және олармен күресу шаралары. 1
28 Адам тіршілігі үшін экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандар. 1
ІV. Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық проблемаларды шешу жолдары 2
29 Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық мәселелерді шешу жолдары. 1
30 Қазақстанның рекреациялық аймақтары. 1
V. Практикалық сабақ 2
31 Экологиялық аппаты аймақтар картасын құру. ҒТР-ның қоршаған ортаға әсерінің көрсеткішін түрлі диаграммаларға түсіру. 1
32 «Жергілікті жерде аурулардың таралуы» -стаистикалық мәліметтерді түрлі диаграмаларға түсіру. Қазақстанның рекреациялық аймақтарын картаға түсіру. 1

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Бейсенов Ә., Шілдебаев Ж. Экология. Алматы, «Мектеп», 2005 жыл
2. Байханов С. «Табиғатым тағдырым». Алматы, «Қайнар», 1991 жыл
3. Агаджанян Н., Торшин В. Экология человека. Алма-ата, 1994 год
4. Реймерс Н. Охрана природы и окружающая человека: словрь-справочник. Москва,1994 год
5. Вернадский В. Биосфера. Москва, 1967 год
6. Новиков Ю. Экология, окружающая среда человека. Москва,1998 год
7. Бейсенов Ә., Смақова А. «Экология және табиғатты тиімді пайдалану».
Алматы, 2004 жыл
8. Байханов С. «Табиғатым тағдырым». Алматы, «Қайнар» 1991 жыл.

Автор жөнінде мәлімет

Асылова Нургуль Бейсенбаевна
1. Туған жылы 19 шілде 1988жыл
2. Білімі: жоғары.
2009 жылы Павлодар мемлекеттік педагогикалық институт
бакалавр география факультетін бітірген
3. Жұмыс орны: Павлодар облысы, Екібастұз қаласы, Төртүй ауылы,
Екібастұз жалпы орта білім беретін мектебі
География пәнінің мұғалімі
4. Жалпы педагогикалық өтілі: 4 жыл
5. Мадақтау:
Мектепшілік грамота 2009ж
Мектепшілік грамота 2010 ж
6. Аудандық элективтік курсынан ашық сабақ:
«Өлкетану» 8 сынып
Авторлық бағдарламалар:
1. «Экология негіздері» -10 сыныпқа арналған
2. «Адам және қоршаған орта» -10 сыныпқа арналған .