. Ақмола облысы Аршалы ауданы
№3 Аршалы орта мектебінің
тарих пәні мұғалімі Айкынбаева Мадина


Ежелгі Финикия мен Палестина.
Сыныбы: 6 сынып
Пәні: Ежелгі дүние тарихы
Сабақтың мақсаты:
Білімдік: : Оқушыларға Финикия мен Палестина тарихының басты ерекшеліктері туралы баяндау

Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, өз ойын еркін жеткізуге, кестелер мен сызбалар жасауға үйрету, өздігінен білім алуға дағдыландыру

Тәрбиелік: Бір орталыққа бағынған мемлекеттің құрылуы нәтижесінде ғылыми білімдер, сәулет және құрылыс өнері дамығандығы жайлы әңгімелеп, балаларды әсемдік әлемін, адамзат баласмының қолымен жасалған ғажайып өнерді сүйе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: Ауызша баяндау, сұрақ жауап түрінде өткізу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба, интерактивті тақта
Пәнаралық байланыс: Этнология, антропология, Қазақстан тарихы
Қолданылған әдебиеттер: Орта ғасырлар тарихы хрест.ІІІ том М-1965ж
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі (3 минут)
А) Оқушылармен амандасу
В) Оқушылардың сабаққа қатысу деңгейін анықтау
С) Ынта-зейіндерін сабаққа аудару
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
Сергіту сәті : Балалар, тарих пәнінде сіздердің білімдерін картамен жұмыс істеу арқылы бағаланады.Енді осы картадан Хетт мемлекетін көрсетіңдер.
1. «Білім биржасы» ойыны.
I топ
1.Хетт мемлекеті өмір сүрген аймақ қалай аталады?(Анатолы н/е кіші Азия)
2. Қазір ол жерде қай ел орналасқан?(Туркия)
3. Хетт мемлекетін үш жағынан қандай теңіздер қоршап жатты?(Солтүстігінде Қара теңіз, батысында Мәрмәр,Эгей,оңтүстік-батысында жерорта теңізі)
4.Сауда орталықтарының бірі(Ганиш)

ІІ топ
1.Хеттердің құрылыс материалдары( ірі тас пен кірпіштер)
2.Хеттердің құрылыс өнерін кімдер үйренді? (Гректер)
3.Хеттердің басты байлығы (мал шаруашылығы)
4.Хеттердің діні түсініктері бойынша табиғаттың анасы кім?(ұзын көйлек киген ана ретінде бейнеленген)

2. Тұлғаны тану.
1 топ.Табарна патша ІІ топ Телепин патша

3.Сандар сөйлейді.
1топ. Б.з.б. 1595 ж. (Хеттер Вавилонды тонады)
Б.з.б. 1280(Египет пен хетт мемлекеттер арасында бейбіт бітім шарты)
Б.з.б.П м.ж. ( Хетт патшалары темірді шетелге сатты)
П топ.
Б.з.б.Ш м.ж.(Бір орталыққа бағынуы басталды)
Б.з.б.1595(Хеттер Вавилонды тонады)
Б.з.б.14ғ.(Хеттер мен Египеттіктер күресін қайта жандандырды)

4.Ой қозғау.
1 топ.Хетт патшалығында бір ұры 9 қой ұрлап кетеді.Бірақ қойларды қойдың егесі тауып алады да,ұрлаған ұрыны сотқа береді.Ұры осы қылмыс үшін қандай жаза шегу керек?(15 есе қайтаруы керек)
П топ.Ежелгі дүниеде тәрбиелік мәні бар төмендегі тыйым сөздер қолданылған.Олар:өтірік айтпа,біреудің затын рұқсатсыз алма,біреуге жамандық жасама,жаман сөз айтпа.Бұл сөздерді балаларды тәрбиелеу мақсатында қай мемлекеттер қолданды?(Вавилон,Хетт патшалығы,Ассирия).

5. «иә,жоқ» ойыны.
1 топ.
Хетт елінің оңтүстігіндегі тау жоталарын күміс тау деп атайды ма?(иә)
Хеттердің заңдары бойынша отбасы мүшелері үшін ерлер жауап береді ма? (иә)
Туркия жеріндегі ең үлкен өзен Ніл ма?(жоқ)
Хетт құдайларының бейнесі әдеби шығармалардан көрініс тапты мА? (иә)
2 топ.
Қазір Туркия жерінде ерте замандарда Хетт мемлекеті өмір сүрді мА?(иә)
Хетт заңдары малдың,ауыл шаруашылық өнімдерін,терінің нақты бағасын белгіледі ме? (иә)
Мемлекет пен патшаның қамқоршысы деп есептеленген хетт құдайы Тешуб ба?(жоқ)
Хетт патшалығы әскері мемлекетке айналды ме?(жоқ)

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру:
1. Табиғи –географиялық жағдайы
2. Финикия қала мемлекеттері
3. Израил-иудей мемлекеті
Израил-иудей мемлекеттінің құрылғаны жөнінде оқулық көлемінде баяндалады.
«Мені түсін» ойыны арқылы іске асыру.Мына тақырыпты оқындар, не ұқтындар,сөйлем етіп жазыңдар.Енді өз жазғандарынды оқулықтағы тақырыппен салыстырындар.Жаңа термин сөздерді дәптерге жазамыз. Картамен жұмыс. Кестені толтыру ұсынылады
.
Географиялық орналасуы

Жерорта теңізінің Шығыс жағалауы
Негізгі тайпасы-хананей
б.з.б.5-4 мыңж.Сидон,Тир,Библ т.б. қалалар п.б.
Негізгі шаруашылығы
Теңізде және құрлықта сауданың жақсы дамуы.Қолөнер,балық аулау шаруашылығы
Өнертапқыштық табыстары

Үздік кеме жасаушылар және теңізге жүзушілер атанды.Тұңғыш 22 дауыссыз әріптен тұратын алфавит құрастырды.

Шығыс Жерорта теңізі халықтарының ежелгі мәдениеті
Финикия халықтарының әлемдік мәдениетке қосқан бағалы үлесі-алфавитті ойлап табуы. Жазудың бұл жүйесі б.з.б. ХІІІ ғасырда жасалған еді. Б.з.б. ІІ мыңжылдықтың ақырына таман жаңа алфавит жасалып, бүкіл әлемге тарады. Оның негізіне біраз өзгертілген Египет иероглифтері алынған деген болжам бар.
Финикия алфавитінжасаушылар бар болғаны 22 әріппен, онда да дауыссыз дыбыстармен ғана шектелген. Көптеген халықтар-әуелі еврейлер, артынан арамейлер осы алфавитті қабылдады. Арамейлер оны (кейбір өзгерістер жасай отырып) шығысқа, Үндістан мен Орталық Азияға дейін таратты. Батыста Фиикия алфавитін гректер қабылдап алды, олар кей таңбаларға дауысты дыбыстың мәнін берді және жазудың бағытын солдан оңға қарай жазатын етіп (ал финикиялық-еврейлік бағыт оңнан солға қарай болатын) өзгертті
Финикиялықтардың діни нанымдары бізге жеткен жырларда баяндалған. Олардың діни түсініктерінің басқа елдерден-Египет, Вавилон ерекшелігі-бір құдайға табынушылықтың болмауы. Әрбір қала -мемлекеттің өз құдайы болды. Мифтік шығармалардың ішінде таралғаны – «Ваал және Алийян» дастаны. Ваал-көктем құдайы, Алийян –оның ұлы.
Еврейлердің басты құдайы Яхве деп аталды. Алғаш от, найзағай мен жел құдайы деп есептелген яхве, кейіннен мемлекет пен патшаның қамқоршысы делінді. Патша-құдайдың ұлы, оны тыңдап, құрметтеу қажет. Ол құдайлар сияқты күнге, жаңбырға әсер ете алады деп ойлады.
IV. Сабақты бекіту:
«Ішіне-сыртына» әдісін қолдану.Сызбаны толтыру.
Құрғақ,құнарлы,Финикия,Палестина,Угарит,Библ,жеміс-жідек,арпа,бидай,израил,иудей,
Дәуіт(Давид),Сулеймен(Соломон), хананей-байырғы тұрғындары,еврей тайпалары-иерусалим,филистим.
Палестина Финикия


ІІ тапсырма. Сәйкестікті тап.

Алфавит Египеттіктер атаған
Израил Иерусалим
Иудей Самария
Хананей Финикия
Пелестим ежелгі тұрғындар

ІІІ тапсырма. «Менің білім деңгейім»тарихи диктант.
І топ.1.Финикиялықтар мәдениетінің ірі жетістігі……………..жазу жүйесі болып есептеледі.
2:Вавилондық жазудың негізінде,алдымен…… әріптен тұратын жазу жүйесімен салыстыра отырып…… әріптік алфавит жасалды.
ІV тапсырма. 1.мифтік шығармалардың ішінде кең таралғаны…………..дастаны.
2.Египеттіктер де басқа халықтар сияқты әр түрлі …………………….табынды.

V. Бағалау:

VI. Үй тапсырмасы: Ежелгі Финикия мен Палестина оқу, мазмұнын айту. Израил-иудей тарихынан үзінді оқу. Терминдер жазу, қосымша мәліметтер. .