. Таќырыбы: «Сеніњ ќалауыњ»
Маќсаты:
Білімділік: Адамныњ ќорѓаныш тапшылыѓы ќоздырѓышыныњ (АЌТЌ) берілу жолдары,
зардаптары жµнінде аќпарат беру.
Тєрбиелік: Зиянды заттарды т±тынбауѓа, жаман єдеттерден аулаќ болуѓа тєрбиелеу.
Дамытушылыќ: Оќушылар бойында µзініњ жєне достарыныњ ќауіпсіздігі ‰шін
жауапкершілік сезімін дамыту.

Сабаќ т‰рі: Тренинг

Єдісі: С±раќ-жауап, єњгіме, кµрнекілік-техникалыќ, ойын, жаттыѓулар

Жоспары:
І.Кіріспе бµлім
ІІ. Негізгі бµлім
1. Топќа бµлу
2. Танысу. «Трениниг шењбері» жаттыѓуы
3. «Кім біледі?»
4. Антижарнама
5. Рµлдік ойын
6. «Ќисыќ жол» оќиѓасы
7. «Ќауіпсіздік картасы» жаттыѓуы
8. «Ќауіпсіздік ережесі»
9. Ќ±растырмаќ (мозайка) ойыны
10. «Сызыќтар» ойыны
ІІІ. Ќорытынды бµлім
1. «Ањыз єлде шындыќ» сауалнамасы
2. Ж±ќтырылѓан ќорѓаныш тапшылыѓы белгісі (ЖЌТБ) зардабы
3. «Ойлан!» жаднамасы
4. Ата-аналар мен м±ѓалімдерге арналѓан ‡ндеу.

1. Топќа бµлу.
Єр ќатысушыѓа єрт‰рлі бейне ќиыќтары таратылып беріледі. Ќатысушылар ќолындаѓы ќиындылар бойынша бейне ќ±рау арќылы топтарѓа бµлінеді.

2. Танысу
Танысу кез келген тренингтіњ ќажетті кезењі болып табылады. Танысу топтарды белсендіруге, оќыту процесін тартуѓа ‰мкіндік береді.
«Тренинг шењбері»
Б±л топтарѓа ж‰ргізіледі. 1 минут талќылаудан кейін єр ќатысушы «Тренинг шењбері» бойынша жанында µз тобындаѓы кµршісін таныстырып, оныњ аты мен с‰йікті ісін айтады.

3. «Кім біледі?»
Топтарѓа с±раќтар ќойылады. Єр с±раќтыњ жауабы компьютер экранындаѓы «адам бейнелері» арќылы тексеріледі. Егер жауап д±рыс болса «адам бейнесі» ќуанады, егер жауап д±рыс болмаса, бейне м±њаяды.
С±раќтар:
1-топ: Темекідегі жылќыны µлтіретін зиянды зат (никотин)
Есірткі шегетін адам белгілерін атањыздар.
2-топ: Алкогольден бірінші зардап шегетін аѓза (бауыр)

3-топ: Алкоголь ќ±рамындаѓы миѓа кері єсер ететін ќандай
зат бар? (сияуыш майы)

4. Антижарнама.
Топтарѓа плакат бетіне берілген сµздерге антижарнама жасау тапсырылады.
1-топ: Темекі.
2-топ: Алкоголь
3-топ: Есірткі
Єр топ ж±мыстарын ќорѓайды.

5. Рµлдік ойын «Шењбер».
Б±л ойын есірткіні ќолданушылар мен таратушылардыњ
Ойын барысы:
Барлыќ ќатысушылардыњ шењбер ќ±рып, бір-бірлерініњ ќолдарынан ±стап, кµздерін ж±мулары с±ралады. Ж‰ргізуші ойыншыларды арт жаѓынан келіп, есірткі ќолданып, СПИД ж±ќтырѓандардыњ рµлін ойнайтын 3 адамды арќасынан т‰рту арќылы бµліп алады. Ол жасырын саќталуы керек. Ж‰ргізуші ќатысушылардыњ кµздерін ашып, бір-бірлерімен ќол алысуларын ±сынады. Рµл ойнаушылармен ќол алысќан жаѓдайда олар басќа ќатысушыныњ ќолын шымшып алуы керек. Ж‰ргізуші ойын соњында белгіленген 3 адамды ортаѓа шаќырады. Рµл ойнаушылар ќол алысќан, кімніњ ќолын шымшыды, солар ќолын кµреруін µтінеді.
Т‰сініктеме:
Б±л ойындаѓы ќол алысу АЌТЌ ж±ќпасын ж±ќтырудыњ белгісі ретінде алынып т±р. (Ол ќол алысу арќылы ж±ќпайды) Тамырына есірткі салатын жєне ќауіпсіздік шарасын ќолданбай жыныстыќ ќатынасќа т‰скен осы ауруды ж±ќтырады жєне б±л процесс µте тез µтеді.
Єлемде єр минут сайын АЌТЌ ж±ќпасын ж±ќтырѓан 11 адам ќосылып, ЖЌТБ-дан 5 адам µледі екен. К‰н сайын єлемде 16000 жас адам ауру ж±ќтырып, 7000-нан артыќ адам ќайтыс болады. АЌТЌ-ны ж±ќтырѓандардыњ 80 пайызы есірткіні егу арќылы ж±ќтырады екен.
Осылайша, б±л ойын арќылы біз ойынѓа єр ќатысушы µзін µте жаман єдеттер мензаттардан аулаќ ±стамаса, АЌТЌ-ны ж±ќтыруы м‰мкін.

6. «Ќисыќ жол» оќиѓасы.
Ќолы бос кезінде Марат курьер болып ж±мыс істейтін. Бір к‰ні ќаланыњ екінші басына мањызды ќ±жаттар апару керек болды. Марат кµп ойланбастан автобусќа мініп ж‰ре берді. Жол алыс болѓандыќтан, кµзі ілініп кетіпті. Оянса, ќолындаѓы бумасы жоќ екен. Есі шыќќан Марат автобустан атып шыќты. Не істерін білмей, дел-дал болѓан жеткіншек ќала кµшелерін кезіп ±заќ ж‰рді. Кенет, оныњ кµзіне бейтаныс ауланыњ б±рышында отырѓан µзі шамалас балаларѓа кµзі т‰сті. Марат бейтаныс жандардыњ ќасына жаќын келіп, бейне бір б±рыннан таныс адамдарша ш‰йіркелесе кетті. Ол µзініњ басынан кешкен келењсіз оќиѓасын баяндап, жања достарынан кењес с±рады.
Міне, содан бері Марат сабаѓын да тастады. Таныстары оны ќаланыњ єр жерінде к‰мєнді жастар тобымен ж‰ргенін кµретін болды. Кµрші аулада отыратын єжелер «Єсте Марат «ќисыќ жолѓа» т‰сіп кетті-ау!» десіп жатты.
С±раќтар: 1-топ: Марат сабаќты неге тастап кетті?
2-топ: Жања достары ќандай кењес берді деп ойлайсыздар?
3-топ:«Ќисыќ жол» ќайда жєне ќандай нєтижелерге алып келуі м‰мкін?

7. «Ќауіпсіздік картасы» жаттыѓуы.
Жабдыќтамасы: Ауыл картасы, маркерлер, ќарындаш, ќалам

- Біздіњ ауылда достарыњызѓа ж‰рме деген кењес беретін
жерлердіњ суретін сал немесе белгіле.
Карта толтырылѓан соњ
1-топ: Б±л жерлер несімен ќауіпті?
2-топ: ¤зіњді жєне достарыњды ќалай ќауіптен саќтауѓа
болады?
3-топ:Жаман єдеттерге бейім адамдарѓа ќандай кењес
берер едіњіз?

8. «Ќауіпсіздік» ережесі.
Єрќашан Ешќашан
Ата-аналарѓа немeсе µзіњ сенетін ересектерге ќайда, кіммен кетіп бара жатќаныњды жєне сені шамамен ќашанѓа к‰ту керек екенін айтып кет Кенет шешім ќабылдап, µзіњ танымайтын адаммен ешќайда барма
Єдетте бірге ж‰ретін достарыњныњ телефон тізімін кµрінетін жерге ±ста ¤зіње таныс емес жерлермен ж‰рме
Белгілеген бір жаѓдайда ќандай шешімге тоќталатындарыњды достарыњмен алдын ала келісу ¤зіњ танымайтын ортаѓа µте ќажет болмаса барма
Атышулы жаман жерлерден, ортадан аулаќ бол Жаѓымсыз заттарды ќолданба
‡йге ќарай ж‰ретін жолдыњ жарыќ кµшелер арќылы µтуін ќадаѓала Ќайда жєне ќашан дайындалѓаны белгісіз таѓамдарды ќолданба
Бµтен машинаѓа отырѓанда есігін ашатын т±тќаныњ ќайда екенін ќарап ал ¤зіњніњ мыќты екенін дєлелдеудіњ керегі жоќ
Таныс емес адамныњ кµлігіне отыру керек болѓанда, µзіњді ересек адамныњ немесе достарыњныњ шыѓарып салып, кµлік нµмірін жазып не жаттап алуын с±ра Мекен-жайыњ мен телефон нµміріњді бейтаныс адамѓа берме
Алыс жолѓа шыќќанда барѓан жерге жеткенін туралы ‰йіње хабарла Модаѓа еліктеп, µзіње ќонымсыз киімдерді киме

Берілген кестедегі ережелер талќыланып, алып-ќосуѓа болатын бµліктерді талќылау.
9. Бµлігін тап (Мозайка).
Єр топќа таќырыптар бойынша бµлігін тауып, мозайка ќ±рау керек.
1-топ: «Темекі шегу єсерінен болатын аурулар»

2-топ: «Ішімдік зардабы»

3-топ: «ЖЌТБ туралы «10 ќаѓида»

10. «Сызыќтар» жаттыѓуы
Маќсаты: АЌТЌ-ны ж±ќтырѓан адамныњ ќоѓамнан шектелетінін
кµрсету.
Шарты: Єр ќатысушымањдайына ќызыл жєне жасыл сызыќтар
жабыстырылады. Єр ќатысушы µз сызыѓын кµрмеуі керек.
Ал бір ќатысушыѓа сары сызыќ жабыстырылады. Олар сызыќ
т‰сіне байланысты топтарѓа ±йымдастырылады. Бір-біріне
кµмектесе алады.
Ќорытындылау:
Топтарѓа:
1-топ: Сендер топтарѓа неге осылай топтастыњдар?
2-топ: Неліктен сары сызыќты ойыншыны еш топ алѓан жоќ?
3-топ: Сары сызыќты ойыншыны топтарыња алѓыларыњ келе ме?
Неге?
Сары сызыќты ойыншыѓа:
Сен ќандай да бір топта болѓыњ келе ме?
Барлыќ топтарѓа:
Ќоѓамнан шектелу дегенді ќалай т‰сінесіњдер?

Ќорытынды бµлім.

1. «Ањыз єлде шындыќ» тесті
С±раќтар Ањыз Шындыќ Дєлелдеу
ЖЌТБ мен АЌТЌ ќатерлі емес оњай емделетін ауру А Ќатерлі жєне емделмейтін ауру
Адамдар одан µлмейді А Б±л ауруѓа шалдыќќандар 5-10 жыл ішінде µледі
ЖЌТБ мен АЌТЌ єлемге таралѓан Ш Б±л ауруѓа шалдыќќандар єлемніњ барлыќ елдерінде бар
Ќазаќстанда б±л ауруѓа шалдыќќандар жоќ А Ќазаќстанда ЖЌТБ ауруыныњ арнайы тікелген саны 149, АЌТЌмен заќымданѓандар саны-3948
Б±л ауруларѓа жастар мен жас µспірім ешќашан шалдыќпайды А 15- жастан 29 жастаѓы б±л ауруды ж±ќтырѓандар жастар мен жас µспірімдердіњ 50 пайызын ќ±райды
Жаќын уаќытта б±л ауруѓа шалдыќќандар азаяды А Ѓалымдар есебі бойынша єлемде 20 жыл ішінде 70 млн адам µлген
Б±л ауруларѓа ќарсы дєрі жоќ Ш Жер бетінде б±л ауруѓа ќарсы дєріні єлі ойлап тапќан жоќ
Б±л аурулардан тек ж±ќтырѓан адам зардап шегеді, ал ќоѓам дамуына єсерін тигізбейді А Б±л аурудан кез келген елдіњ єлеуметтік экономикалыќ жаѓдайына єсер етеді, б±л б‰кіл жер шарыныњ проблемасы

2. ЖЌТБ зардабы (экраннан кµрсетіледі)
- В, С гепатитімен ауру
- Зањ б±зушылыќќа бару
- Еркіндікті жоѓалту
- Достарыњ мен жаќындарыњды жоѓалту
- Милиция арасындаѓы проблема болуы
- Есірткіге тєуелді болу
- Ќоѓамнан алшаќтау
- Ерте ќаза табу т.б.

3. «Ойлан!» жаднамасы
Жарѓа бір ќадам.... Ол ќауіпті ма жоќ па? Алѓашќыда сен самѓайсыњ, содан кейін жарыласыњ? Есірткініњ бірінші сынау – сондай ±шудыњ бастамасы. Аяѓы да сондай болады.
Есірткіні сатудан мол аќша табады. Неліктен оны тегін береді? Оныњ себебі – есірткініњ ќармаѓына ілінген, ќалѓан µмірі бойы тµлейді. Сені тармаќќа отырѓызѓан сияќты балыќќа да, ќ±ртты тегін береді. Айтпаќшы, «жындылыќты» сатушылар неге µздері ќолданбайды? Ойлан!
Нашаќорлыќтан ата-ана алдындаѓы «кінєдай кешірім с±рап» ќ±тылуѓа болмайды. Нашаќорлыќ ешкімге еш нєрсені кешірмейді. Б±ѓан єр нашаќордыњ кµзі жеткен.
«Жындылыќты» ќолдана бастаѓан оныњ ќ±лы болады. Ќ±лѓа сенбе, тєуелсіз адам ѓана єділетті бола алады. Б±л жерде досыњ да жауыња айналуы м‰мкін!
Есірткіні пайдаланатындардан аулаќ бол: Есірткі ж±ќпасы білінбей таралады!
Ойлан! Ойлан! Ойлан!!!

4. Ата-аналар мен м±ѓалімдерге арналѓан ‡ндеу.
Ќ±рметті ата-аналар!
Єке мен шеше болу µмірдіњ ењ басты ісі. Осы ‰ндеумен біз ±лтымызѓа, єлеуметтік жаѓдайымызѓа, біліміміз бен дінімізге ќарамастан бєріміз де ата-ана екенімізді кµрсеткіміз келеді. Бізді біріктіретін де осы жаѓдай. Б±л бєріміздіњ µзіндік µмірге аттанып бара жатќан балалардыњ рухани ж‰гіне бірдей жауаптымыз деген сµз.
Біз оларды шешім ќабылдауѓа, ќиыншылыќты табандылыќпен жењуге ‰йретуіміз керек. Ондай даѓдылар оларѓа б‰гін есірткініњ, ішімдіктіњ тєуелділігіне, бµтенніњ еркіне т‰спеуі ‰шін µте ќажет. ¤здерін емделмейтін аурулардан саќтау ‰шін мањызы зор.
Еврей халќыныњ дєст‰рінде егер жан±яда бала оќыса, бєрі сонымен бірге оќуыныњ себебі де сондыќтан болар. Б±лай болмаса єке мен баланыњ арасы алшаќтап «єр тілде» сµйлеуге єкеліп соѓады. Б±ѓан кінєлі «жаѓдай», «кездейсоќтыќ» т.с.с. емес біздіњ жалќаулыѓымыз, жан±я тєрбиесіне немќ±райды ќарауымыз, ќ±ќыќтыќ білімніњ таяздыѓы жєне єлеуметтік енжарлыѓымыз. Мектеп, мемлекет жєне ќоѓам бізді алмастырмайды, бізге кµмек кµрсетеді.
«Бала –ж‰регімніњ ж±батушысы» - деген Абай.
«Д‰ние жастан басќарылады» - немістіњ діни шолушысы Толук.
«Д‰ние жастан ќ±рылып ќана ќоймайды, содан бастап ќ±лайды» - орыс ойшысы И.Ильин.
Табиѓаттта ќуыс болмайды. Егер біз балаларымыздыњ рухани негізін жасамасаќ, оны біз ‰шін біреулер жасайды.... Сіз соны ќалайсыз ба? .