. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы,Құтарыс ауылы
№30 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі



Дайындаған:
химия пәнінің мұғалімі Артықбаева Г
Сабақтың тақырыбы:«Химия ғажайыптар әлемі»
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларды жалпы химияның сұрақтары бойынша, соның ішінде металдар тақырыбындағы сипаттаманы оларға жеткізу.Оқушылардың білімдерін жүйелеп тереңдету.
Оқушылардың біліктілігін дамыту. Өздігінен жұмыс істеуге және өз білімін бағалап тексеруге баулу.
Топтасып жұмыс істеуге, ұйымшылдыққа, белсенділікке, іскерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес сабақ
Сабақтың әдісі: аралас
Сабақтың көрнекілігі:Д.И.Менделеев периодтық жүйесі, қанатты сөздер:«Күш білімде, білім кітапта!»,«Білегіңе сенбе,біліміңе сен!» және шарлармен безендіріледі.
Көруге химия кешін жиылғандар,
Менделеевке құдайындай сиынғандар
Хош келдіңіздер бүгінгідей ғажайыпты
Тамашалау бақыты бұйырғандар.

1. Бүгінгідей жарысқа төрелік ететін әділ қазы алқаларымен танысайық.
Жолымбеков Қ
Смайлова М
Нұрашов Қ
Құттыбаев Қ
2.Біз қазір химия заманындамыз. Кәдімгі қасықтан бастап ұшақ, жер серігіне дейін химия өнімдері. Егер химиктер жанармайды өңдеп бермесе бірде-бір ұшақ көкке көтеріліп, бірде-бір кеме суда жүзе алмаған болар еді.
Адам тамақсыз, киімсіз, қажетті тұрмыс бұйымдарынсыз өмір сүру алмайды. Мінеки солардың бәрін жасауға химия қатысады. Сондықтан «қайда қарасақта, қайда көз жіберсекте көретініміз химия ғажайыптары» - деп өте орынды айтылған.

Жүрсек көлік, кисек киім, тұратын мына үйіміз,
Ол болмаса піспейді, жетіспейді күйіміз.
Ішсек дәрі, тірі ағзада құбылыс,
Бәрі - бәрі сияды екен «химия» деген ғылымға.

Бүгінгі жарыстың жоспары таныстырылып өтіледі.Жарыс 8 бөлімнен тұрады:
1-бөлім: Таныстыру (20 мин)
2-бөлім: Эблема қорғау
3-бөлім: Полиглот (10 мин)
4-бөлім: «Кім жылдам?»Тест (10 мин)
5-бөлім: «Асудан өту» Редакция аяқтау
6-бөлім: Капитандар сайысы (5 мин)
7-бөлім: «Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады»Металдар мен бей металдар сұрағы.
8-бөлім: Мақал-мәтел (сайыс, ғылым, химия туралы).

Д.И.Менделеевтің батасы:

Ал, балалар
Қолдарыңды жая ғой,
Ақ батамды ала ғой,
Жаратқан Алла сендерге,
Оттектің қуатын берсін,
Фосфордың жарығын берсін,
Висмуттай, сурмадай - ақ пәк болыңдар,
Барлық элементтердің энергиясын беріп,
Ақылды ұл-қыз болып,
Бүгінгі жарыста жеңіске жетулеріңді,
Құдай қолдасын, Әумин.

1-топ: «Тапқырлар» 10 "А" сынып
2-топ: «Алғырлар» 10 "Ә" сынып
3-топ: «Білгірлер» 9 "А" сынып
4-топ: «Ойшылдар» 9 "Ә" сынып

Әр топ өздерін таныстырады
Әр топ өз эмблемеларымен таныстырады.
Полиглот (жұмбақ жасырылып, жауабын екі тілде айтады.)

Жұмбақ

1-топ: 1. Өзі ауыр металға жатады,
Балалар осы металл құйған сақамен атады.
( қорғасын-свинец - полюмбум)

2.Адам мен жануардан бөлінеді,
Өсімдіктің торығына ілінеді.
( СО2 - көмір қышқыл газы)

3.Машина мен трактордың жаны,
Қара металлургияның наны
( темір-железо-феррум)

2 - топ: 1. Өзім газбен менімен демаласың,
Жоқ болсам ауа жетпей қиналасың.
( оттек- кислород- оксигениум)


2. Шыдассаңда алты күн ассыз мүлде,
Шыдау қиын бұл хатсыз екі күнге.
(Н2О - су- вода)

3. Ең жеңіл элемент саналады,
Периодтық жүйе осыдан бастау алады.
( суттек- водород - гидрогениум)

3-топ: 1. Ол болмаса асыңның дәмі кірмес,
Кім бар екен ортада оны білмес.
(N2CI - ас тұзы - пище вая соль)

2. Терін күннің ультракүлгін сәулесінен қорғайды,
Өзін оттектің үш атомы құрайды.
(О3 - озон - озон)

3. Осы затпен ескі үйді аластайды,
Түсінетқарасаң, алтынға ұқсайды.
(күкірт - сера - сульфур)

4-топ: 1. Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді,
Салмақты адамды мақтауды да келістіреді.
( күміс - серебро - аргентиум)

2. Ес түссіз адам талып қалса кейде
Иіскетсең есін жияр ол лезде.
(NH4OH - мүсәтір спирті - нашатирный спирт)

3. Аяғының астында жататын зат,
Тауға айналып, тас болып қататын зат.
( SiO2 - кремнезм - құм)

4. «Кім жылдам?» (10 мин)
Тест

1.Негізгі топша металдары қосымша топша металдарынан ерекшелігі?
құрылысы мен қасиеті бойынша
элементтердің электр терістілігіне
период номеріне
атомның энергетикалық деңгейінің санына
2. 1s2 2s2 2p6 3s1 - қай элемент екенін анықтаңыз?
С
Na
AL
LI

3. Екідайлы элементтерді атап көрсетіңіз?
Be, АL, Ті, Gе
Ті, О, Н, Мg
Ве, Li, Na,C
Хе, Не, І, Ra
4. NaCI,KCI мына қай зат?
сильвин
сильвинит
галит
сода
5. Сілтілік металдарды көрсетіңіз?
Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra
Li, Na, K, Rd, Cs, Fr
K, Cu, Ag, Au, Fr
Zn, Cd, Hg, Ra
6. Натрий гидрокарбонатын көрсетіңіз?
Na NO3
NaHCO3
Na OH
Na2O2
7. Мынау қай элементтің графиктік формуласы?

III. ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓

II. ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓

I. ↑↓

F
CI
Ar
Sc

8. Периодтық жүйеде реттік нөмірі өскен сайын қасиеттері қандай болады?
металдық қасиеттері күшейеді де, бейметалдық қасиеті әлсірейді.
бейметалдық қасиеті күшейеді де, металдық қасиеті әлсірейді.
металдық және бейметалдық қасиеттері артады.
ешқандай қасиет байқалмайды.
9. Жер қыртысында кездесетін радиоактивтік элементті атаңыз?
Ar
Fr
Ag
Ca

10. Континентальды тұз түзімді ұсынған ғалым кім?
М.Пере
Б.Бірімжанов
Д.И.Менделеев
Г.Дени
11. Бейметалдарды атап көрсетіңіз?
Te¸ Ti¸ Ca¸ Mg¸ Xe
Os¸ F¸ At¸ Te¸ Sn
Br¸ CI¸ P¸ Ag¸ N
Cs¸ Rb¸ Ca¸ Mg¸ Mn
12. «Марганцовка» - деп аталатын затты көрсетіңіз?
K2 MnO2
K MnO2
Na NO3
KNO3
13. Сілтілік металдардың барлығы жылу мен токты ...
жақсы өткізеді
өткізбейді
аз өткізеді
мүлдем өткізбейді
14. Қосымша топша элементтеріне ... жатады.
s¸ p элементтері
p¸ d элементтері
d¸ f элементтері
p¸ f элементтері
15. Жұмсақ, күмістей ақ түсті, пышақпен кесілетін металдарды атаңыз.
сілтілік металдар
бейметалдар
нағыз металдар
барлық металдар
16. Бейметалдардың сыртқы энергетикалық деңгейінде қанша электрондар бар?
3-6 дейін
2-5 дейін
3-7 дейін
3-9 дейін
17.Адам ағзасында қан жасауға қатысатын элементтерді атаңыз?
Co¸ Fe¸ Zn
Cu¸ Fe¸ Ca
S¸ CI¸ O
U¸ AI¸ H¸ W
18. Адам ағзасына тәулігіне қанша мөлшерде ас тұзы қажет?
5-7 г
10-15 г
11-20 г
5-10 г

19. S - элементтерінің оксидтері сумен әрекеттесу арқылы ... теңеді?
оксидтер
тұздар
гидроксидтер
қышқылдар
20. Күйдіргіш натридтың формуласын көрсет:
Na No3
Na OH
Na2 O2
Na2 Co3

5. «Асудан асу› Редакция аяқтау

1 - топқа:
Na OH +H CL → ...
Ca + H2 O → ...
AI CI3 + Na OH → ...
KMnO4 + H2SO4 + Zn → ...
2 - топқа:
Na OH + CuSO4 → ...
Ca O + HCI → ...
AI2O3 → ...
KMnO4 + H2SO4 + H2 → ...
3 - топқа:
Na OH + CO2 → ...
Mg O + H2SO4 + H2O2 → ...
AI (OH3) + HCI → ...
KMnO4 + H2SO4 + H2O2 → ...
4 - топқа:
Na OH + CO2 → ...
MgSO4 + HNO2 → ...
AI + HNO2 → ...
KMnO4 + H2SO4 + Na2SO3 → ...

6. Капитандар сайысы:

Жер бетінде адам өмір өткізер,
Бар нәрсеге білім қолды жеткізер,
Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімнен аспанға жол салынар.

( әр топтың капитан командасына 5 сұрақтан беріледі)

1-топқа:
Тығыздығы ең көп металл ? ( осмий ) .
Адамдарға тәклігіне қанша мөлшерде ас тұзы қажет ? (510 гр ) .
Натрий оксидінің техникалық атауы ? (күйдіргіш натр ).
Ең қатты металл ? (хрон)
Металдық қасиет период бойынша қалай өзгереді ? (бәсендейді)

2-топқа:
NaCI - қай заттыңформуласы? ( ас тұзы)
Тығыздығы ең аз металл? (сілтілік металдар).
Заттар және олардың бір заттан басқа жаңа затқа айналу қасиеті туралы ғылым. (химия).
Ең жеңіл металл? (Li -метий)
Реттік нөмірі 20, ат-ң массасы 40 тең.элемент.(Са)
3-топқа:
I, II, III топтың негізгі топша элементтерінің тотығу дәрежелері қана? (+1, +2, +3)
Бейметалдық қасиет топ бойынша қалай өзгереді? (жоғарыдан төмен қарай кемиді)
Ең жұмсақ металл? ( сілтілік металдар)
СаСОу -қай заттың формуласы? (әк)
Ең қиын балқитын металл? (вольфран)
4-топқа:
Ең сұйық металл?(сынап)
Жер қыртысындағы оттектің көлемі қкнша ? (49,13%)
Ең жеңіл балқитын металл?(сынап)
Жердің құрметіне аталған химиялық (теллур)
Химияның наны деп аталатын қышқыл? (Н2SO4)

7. «Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады »
Металл мен бейметалдар сұрағы.

1-топ:
Металл: Сu, АІ, Fe (мыс, алюминий, темір)
Бейметалл: B¸ N¸ O (бор, азот, оттек)

2-топ:
Металл: Na¸ Ca¸ Ni (натрий, кальций,никель)
Бейметалл: F¸ C¸ P (фтор, көміртек, фосфор)

3-топ:
Металл: K¸ Mg¸ Ba (калий, магний, борий)
Бейметалл: S¸ CI¸ Br

4-топ:
Металл: Au¸ Sn¸ Fr (алтын, қалайы, франций)
Бейметалл: Ar¸ H¸ Se (аргон, сутек, селен)

Жарыстың соңында жеңімпаз анықталып, құрмет грамотасы беріледі.

Химик болғым келеді, талабым бар,
Химик болғым келеді, қанатым бар,
Химик болғым келеді, химик боғым,
Химияның сырларын сараптаған.
Жетік білгім келеді, химияны,
Талабыма ұштадым арманымды
Химик болғым келеді, химик болғым,
Сан саласы химия қызықтырған

Химик болғым келеді, химик болғым,
Химияның сырларын ақтаратын.

- деп химияның сырларын ары қарай ақтара берулеріңізге тілектеспін.

Қорытынды: Оқушылардың химияға деген ынтасының жоғары екенін, қандай сұрақ болмасын, толық, білгенінше жауап берілді. Оқушыларға тәрбиелік, білім жағында сабақ алатын, жарыс сабақтарының бірі болды деп есептеймін. .