Лексикадан өткенді қайталау

Мұғалімі:

Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы Ғ.Молдашев атындағы орта ЖББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі  Исаева Роза Рахымжановна

Пәні:

Қазақ тілі

Сыныбы:

8– сынып

Уақыты:

2015

Сабақтың тақырыбы:

Лексикадан өткенді қайталау

Құзыреттілікке жеткізетін сабақтың мақсат-міндеттері:

А.Ақпараттық құзыреттілік – лексика тарауы бойынша өтілген тақырыптарға шолу жасау, алған білімдерін еске түсіріп пысықтау, бекіту;

Ә.Коммуникативтік құзыреттілік – шығармашылық тапсырмаларды орындату арқылы алған білімдерін ауызша және жазбаша тілде пайдалануларын қалыптастыру;

Б.Проблеманы шешу құзыреттілігі – алған материалдары бойынша сұрақтар мен тапсырмалар беру арқылы әр оқушыны өз бетімен жұмыстануға дағдыландыру, сөздік қорларын байыту, сөз сырын ұғындыру;

Сабақтың түрі:

Білім мен іскерлік дағдыны қалыптастыру

Сабақтың әдісі:

Сөздік, практикалық, көрнекілік, лексикалық талдау әдістері

Көрнекілігі:

Сызба-кестелер, анаграмма, үлестірмелі топшамалар

Пәнаралық байланыс:

Әдебиет, бейнелеу өнері

Сабақта қолданылатын педагогикалық технологиялар:

СТО, АКТ, дамыта оқыту

Сабақтың барысы:

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

Күтілетін нәтиже

І.Ұйымдастыру бөлімі:

–Амандасу

–Оқушыларды түгендеу

–Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

–Сынып тазалығын қадағалау

–Сәлемдесу

–Оқу-құралдарын дайындап, зейіндерін сабаққа аудару

–Сынып тазалыған сақтау

Қоңырауға дейін сабаққа кіріп, сабақтарына дайындалады.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

І. Топтық тапсырмалар:

I топ

1.Табу сөздерге анықтама беріп, мысал келтір.

2.Сөздерді мағынасына байланысты тіркестіріңдер.

Сұлу, аспан, қыз, сөз, әдемі, көйлек, көк.

3.Кәсіби сөздер  анықтама– ...

II топ

1.Термин сөздерге анықтама бер.

2.Қаз, үй сөздерін омонимге айналдыр

3.Кірме сөздерге мысал келтір.

III топ

1.Жаңа сөздер деп қандай сөздерді айтамыз?

2.Көнерген сөздерге мысал келтір.

3.Мақал ма? Мәтел ме?

а.Біреу тоңып секіреді,

   Біреу тойып секреді. (?)

б.Қорқақты көп қусаң, батыр болады. (?)

I топ

1.Мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер табу сөздер деп аталады. Мысалы: мырза жігіт, көркем қыз.

2.Сұлу қыз, көк аспан, әдемі сөз, әдемі көйлек.

3.Кәсіби сөздер – жұрттың бәріне бірдей түсінікті бола бермейтін, белгілі бір кәсіппен я шаруашылық саласында ғана айтылатын сөздер.

II топ

1.Термин сөздер дегеніміз – ғылым, техника, өндіріс және тағы басқа салалардағы аранулы ұғымдар мен зат атауларын білдіретін сөздер.

2.Балалар ағаш отырғызу үшін жер қазды. Марат аға көрші үйдің ауласына құмды үйіп тастады.

3.Емтихан, мектеп, тәрбие (араб тілі); кереует, сөмке (орыс тілі).

III топ

1.Тілдегі жаңа ұғымдарды білдіретін сөздер жаңа немесе неологизмдер деп аталады.

2.Хан, патша, уәзір, би, сұлтан – тарихи сөздер; лашық, жаппа, шидем, күпі, саптыаяқ – архаизмдер.

3. а.Біреу тоңып секіреді,

       Біреу тойып секреді. (Мәтел)

    б.Қорқақты көп қусаң, батыр болады.

                                                    (Мақал)

Оқушылар топтық тапсырмалар бойынша өткен материалды қайталай отырып, сұрақтарға жауап береді.

Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,

Сен арқылы тіршілікпен тілдесем,

Ел бетіне қалай түзу қараймын,

Ана тілім, егер сені білмесем.– деп  ақын Н.Айтов өзінің «Ана тілім» атты өлеңінде тіліне деген құдіретін осылай білдірген еді. Ендеше, біз де әр сабағымызда тіліміздің қасиетін түсіне білейік.

Анаграмма «Лексика»

1.Сөз байлығын зерттейтін сала.

2.Біз қандай елміз?

3.Белгілі бір кәсіпке байланысты сөз.

4.Бір-біріне мағынасы жақын сөз.

5.Кейбір көнерген сөздердің қайтадан жаңаратын кездері болады. Мысалы, кеңес дәуіріндегі діни сөз?

6.Қолданыстан шығып қалған сөз.

7.Мағыналары қарама-қарсы сөз.

«Бір сөзбен атаңдар» ойыны

-Мен сендерге тұрақты сөз тіркестерін оқимын, сендер соның қандай мағына беретінін бір сөзбен атап беріңдер.

1.Тайға таңба басқандай

2.Төбе шашы тік тұрды

3. Ит арқасы қиянда

4. Қырық пышақ болу

5.Жұмған аузын ашпау

«Сәйкестендіру»мәндес сөз

Алыс                              Баяғыда

Үлкен                             Ауқат

Кішкентай                    Дәу

Ажар                              Құрттай

Тамақ                            Келбет

Таңертең                       Шалғай

Ертеде                            Азанда

3-тапсырма

     Берілген сөздердің антонимдерін тауып, мақалмен байланыстырып жаз.

«Көп тіл білсең, көкірегің ашылады»

Мақал-мәтелдердегі жасырын тұрған сөзді тауып, қазақ,орыс,ағылшын тілдерінде айт.

1.Бірлігі жарасқан ... бұзылмас.

2.Татулық – табылмас ... .

3. ... – ұлы қару.

4. ... – сәлем сөздің анасы.

5.Адамды ... үйретеді.

«Қалай дер едіңіз?»

1.Ұйықтамау –

2.Аз –

3.Ұялу –

4.Өкіну –

5.Таңдану –

Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,

Сен арқылы тіршілікпен тілдесем,

Ел бетіне қалай түзу қараймын,

Ана тілім, егер сені білмесем.

                                              (Н.Айтов)

Анаграмма «Лексика»

1.Дос жылатып айтады,

   Дұшпан күлдіріп айтады.

2.Жақсының жақсылығын айт – нұры тасысын, Жаманның жамандығын – құты қашсын.

3.Көз –қорқақ,

   Қол – батыр.

1.ЕЛ – страна – соuntry

2.БАҚЫТ – счастье – happiness

3.СӨЗ – словов – word

4.СӘЛЕМ – привет – hi

5.ӨМІР – жизнь – live

Оқушылар

қайталау сабағы

бойынша

лексика тақырыбын естеріне түсіріп, білімдерін пысықтайды.

Анаграмма сөзжұмбағын шеше отырып, оқушылар өткен сабақтардың сұрақтарына жауап беріп, білім дағдыларын толықтырады.

«Бір сөзбен атаңдар» ойыны бойынша, оқушылар тез

және шапшаң жауап бере

білуге үйренеді.

«Сәйкестендіру» бойынша оқушылар, тез ойлауға дағдыланады. Байқағыштық қасиеттерін арттырады.

Оқушылар берілген сөздердің антонимдерін тауып, соған байланысты мақалдар табу арқылы сөздік қорларын дамытады.

Берілген тапсырма бойынша мақал – мәтелдерді толықтырып жазып, сөздерді үш тілде жазады.

Берілген тапсырма бойынша сөздерді тұрақты тіркестермен жазады.

ІҮ. Жаңа материалды бекіту:

А.Мұғалімнің көмегімен

Ә.Оқушының өз бетімен жұмыстануы

«Венн» диаграммасы

Ендеше, оқушылар «Лексика» тарауы бойынша өтілген материалдарды топтастырыңыздар.

Тест тапсырмасы

1.Мәтін сөзінің мағынасын ашыңыз.

А.Сөз әдебі     

Б. Байланысу, бірігу       

В. Сөз мағынасы

Г. Әңгіме

Д. Сөз жиынтығы

2.Синонимдік қатарды көрсет

А.Күшті, мықты, әлді  

Б.Сұлу, дидар, пішін   

В.Күшті, азамат, жігіт

Г.Көркем, табиғат, әсем

Д.Таным, білім, ғылым

3.Ауыспалы мағыналы сөз

А.Жақсы адам      

Б.Өнерлі бала       

В.Ана тілі

Д. Сәлем хат

Е. Асыл қасиет

4.Антонимдік қатарды белгіле

А.Сұлу-көркем     

Б.Біп-биік         

В.Батыр-қорқақ

Г. Әсем-көркем

Д. Батыл-батыр

5.Мифтік наным бойынша атын тура атауға тыйым салынған сөздер

А.Эвфемизм     

Б.Табу сөздер       

В.Дисфемизм

Г. Кірме сөздер

Д. Термин сөздер

6.Тұрақты тіркестердің мағынасы дұрыс берілген жауап

А.Таяқ тастам жер – қашық        

Б.Ит өлген жер – жақын

В.Көзді ашып жұмғанша – жылдам

Г. Бетінен оты шықты – көркем

Д. Ат ізін салмады – көз ілмеді

7.Қайсысы мәтел

А.Көп түкірсе – көл   

Б.Жеті жұрттың тілін біл,

Жеті түрлі білім біл                              

В.Шәкіртсіз ұстаз – тұл

Г. Ең әдемі сөз-ең ақылды сөз

Д. Ерлік білекте емес,

Елін сүйе білген адал жүректе

8.Сөздік құрам деген не?

А.Жалпы халыққа ортақ сөз    

Б.Тілдегі сөздердің жиынтығы

В.Қолданыстан шығып қалған сөдер жиынтығы

Г. Ой-пікірді бейнелеп, тұспалдап айту

Д. Ақыл-нақыл сипатында айтылатын сөздер тобы

9.Көнерген сөздер нешеге бөлінеді?

А.2     Б.3      В.4   Г.5   Д.8

10.Сым, жар, тұқым сияқты  сөздер қай сөздер қатарына жатады?

А.Кірме сөздер        

Б.Диалект сөздер      

В.Жаңа сөздер

Г. Көнерген сөздер

Д. Кірме сөздер

«Венн» диаграммасы

1.Мәтін сөзінің мағынасын ашыңыз.

А.Сөз әдебі     

Б. Байланысу, бірігу       

В. Сөз мағынасы

Г. Әңгіме

Д. Сөз жиынтығы

2.Синонимдік қатарды көрсет

А.Күшті, мықты, әлді  

Б.Сұлу, дидар, пішін   

В.Күшті, азамат, жігіт

Г.Көркем, табиғат, әсем

Д.Таным, білім, ғылым

3.Ауыспалы мағыналы сөз

А.Жақсы адам      

Б.Өнерлі бала       

В.Ана тілі

Д. Сәлем хат

Е. Асыл қасиет

4.Антонимдік қатарды белгіле

А.Сұлу-көркем     

Б.Біп-биік         

В.Батыр-қорқақ

Г. Әсем-көркем

Д. Батыл-батыр

5.Мифтік наным бойынша атын тура атауға тыйым салынған сөздер

А.Эвфемизм     

Б.Табу сөздер       

В.Дисфемизм

Г. Кірме сөздер

Д. Термин сөздер

6.Тұрақты тіркестердің мағынасы дұрыс берілген жауап

А.Таяқ тастам жер – қашық        

Б.Ит өлген жер – жақын

В.Көзді ашып жұмғанша – жылдам

Г. Бетінен оты шықты – көркем

Д. Ат ізін салмады – көз ілмеді

7.Қайсысы мәтел

А.Көп түкірсе – көл   

Б.Жеті жұрттың тілін біл,

Жеті түрлі білім біл                              

В.Шәкіртсіз ұстаз – тұл

Г. Ең әдемі сөз-ең ақылды сөз

Д. Ерлік білекте емес,

Елін сүйе білген адал жүректе

8.Сөздік құрам деген не?

А.Жалпы халыққа ортақ сөз    

Б.Тілдегі сөздердің жиынтығы

В.Қолданыстан шығып қалған сөдер жиынтығы

Г. Ой-пікірді бейнелеп, тұспалдап айту

Д. Ақыл-нақыл сипатында айтылатын сөздер тобы

9.Көнерген сөздер нешеге бөлінеді?

А.2     Б.3      В.4   Г.5   Д.8

10.Сым, жар, тұқым сияқты  сөздер қай сөздер қатарына жатады?

А.Кірме сөздер        

Б.Диалект сөздер      

В.Жаңа сөздер

Г. Көнерген сөздер

Д. Кірме сөздер

«Венн» диаграммасы арқылы

оқушылар, байқағыштық қасиеттерін арттырады, ортақ ббелгілерін табады.

Оқушылар тест тапсырмаларын орындау арқылы алған білімдерін пысықтап, бекітеді.

Ү.Үйге тапсырма:

Қорытынды:

Бағалау:

Үйге тапсырма:

1. 232– жаттығу

2. «Лексика тарауынан білгенім» ойтолғау

Үйге тапсырма:

1. 232– жаттығу

2. «Лексика тарауынан білгенім» ойтолғау

Үйге берілген тапсырманы орындау арқылы өз бетімен жұмыстануға дағдыланады.