. Оңтүстік Қазақстан облысы
Қазығұрт ауданы
Рабат ауылы. П. Тәжібаева атындағы жалпы орта мектеп
Байзақова Гүлханыс Аязбайқызы

Сабақтың тақырыбы: Металдар тақырыбын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: металлдардың қасиеттерінің бір-біріне ұқсастығын, металдар туралы білімдерін кеңейту
Дамытушылық: Оқушының ой-өрісін, ойлау, сөйлеу қабілетін ашатын сұрақтар қою арқылы дамыту
Тәрбиелік: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, жерін сүйетін отансүйгіш, дарынды ұрпақ тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қорытынды сабақ
Сабақтың әдісі: интерактивті оқыту әдісі
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі
Бағдарлама
1. Сұрақ – жауап
2. Тест
3. Есептер шығару
4. Сөзжұмбақ
5. Жұмбақтар
6. Мақал –мәтелдер
І. Сұрақ – жауап
1.Өнеркәсіптің негізгі металы? Темір
2. Металдардың кернеу қатарын кім жасады? Н.Н. Бекетов
3. Тайқазан 7 металдан құйылған, ол қандай металдар?
Темір, мырыш, қалайы, қорғасын, мыс, күміс және алтын
4. Алғашқы көмекке пайдаланатын бейметалл? Иод
5. Ең қатты металл? Вольфрам
6. Шаршамайтын метал? Бериллий 20 млрд
7. Азотты ашқан ағылшын ғалымы? Д. Резерфорд
8. Қай элементтің таңбасы айдаһар бейнесіне ұқсайды? Күкірт
9. Индекс, коэфициент нені көрсетеді? Элементтердің атом санын, коэфициенттің моль санын
10. Мырыш сульфидінің қандай қабілеті бар? Люминесценттік - электрондардың әсерінен суық жарық шығару
ІІ-топ
1.Ең жеңіл металл? Литий
2. Ең ауыр металл ? Осмий
3. Ең тез балқитын металл? Цезий
4. Ауада жанатын сілтілік металл? Цезий
5. Қанның құрамына кіретін металл? Темір
6. Тыңайтқыш ретінде қолданылатын сілтілік металл? Калий
7. Қиын балқитын , қатты ақ түсті металл? Алюмений
8. V топтың металл элементі? Висмут
9. Металлургияны грек тілінен аударғандағы қазақша
баламасы? Металдарды өңдеу
10. Өнеркәсіптік әдіспен алынатын минералдарды не
деп атаймыз? Кендер
ІІ. Тест І-топ
1. Металдар қандай кендерден жасалады?
А) Жасанды Ә) Күрделі Б) Табиғи В) Бос күйдегі
2. Металлургия өндірісі нешеге бөлінеді:
А) 4-ке Ә) 5-ке Б) 2-ге В)3-ке
3. Жер қыртысында ең көп таралған металл?
А) Fe Ә) Ti Б)Al В) Ca
4. Металдың бұзылуы
А)эрозия Ә)коррозия Б) өзгеріс В)электролиз
5. Азот қышқылының мольдік массасы
А) 63г/моль Ә)68г/моль Б) 65г/моль В)61г/моль
6. Өмір мен ой элементі
А) фтор Ә)фосфор Б)темір В)сутек
7. Бейметалл саны (жалпы)
А) 31 Ә) 34 Б) 23 В)22
8. Күкірттің аллотропиялық түр өзгерісін тап?
А) торлы Ә)жоқ Б)пластикалық В)сульфидті

ІІ-топ
1. Мыс жай зат ретінде кездеседі
а. Сым мыстан жасалған
б. Мыс оксидінің құрамында мыс бар
в. Малахит құрамында мыс бар
2. Периодтық системаның периодындағы химиялық элементтердің ядро заряды артқан сайын өзгермейді
а. Атом массасы
б. Энергетикалық деңгейдің саны
в. Жалпы электрон саны
3. Күкірттің ең жоғарғы және ең төменгі валенттілігі мына қосылысқа тең
а. SO2 және ZnS
б. SO3 және H2 S
в. SO2 және SO2
4. Полюссіз ковалентті байланысқа жатады
а. SO3 б. H2 О в. Br2
5. 0,4 моль судағы сутегі массасы
а. 0,8 г
б. 0,2 г
в. 8 г
6. Сілті ерітіндісінде:
а. Фенолфталин қызарады яғни малина түс
б. Лакмус қызарады
в. Метилоранж қызарады
7. Концентрлі күкірт қышқылы қандай қасиет көрсетеді?
А) өндірістік Ә) су тартқыш Б) табиғи В) пермодтық
8. Ең созылғыш металл?
А) алюминий Ә) алтын Б) сым В)мыс
ІІІ. Есептер шығару
І-топ.
1. Массасы 6, 2 гр натрий оксиді қанша грамм күкірт қышқылымен әрекеттеседі?
Шешуі: Na2 O + H2 SO4 = Na 2SO4 + H2 O
M r (Na 2 O ) = 23 ∙2 + 16 = 62 7
M r (H2 SO4) = 1∙ 2 + 32+16∙ 4 = 98
6,2 - X
62 - 98
62: 6,2 = X : 98
X = 9,8
Жауабы: 9,8 H2 SO4 қажет
2. Тотығу –тотықсыздандыру реакциясын электрондық баланс әдісі бойынша теңестір:
4N-3H3+ + 5O20 = 4N +2O-2 + 6H +2 O-2
тотығу N-3 - 5е N +2 5 4 тотықсыздандырғыш
тотықсыздану О-0 2 +4е 2О-2 4 5 тотықтырғыш

3. Тұздың 100гр 20% -тік ерітіндісімен 50г 32% -тік ерітіндісі араластырылды. Алынған ерітіндідегі заттың массалық үлесі қандай?
Жауабы: W= 24 %
ІІ топ
1. 8% қоспасы бар 148 кг калий гидроксидінен тыңаитқыш ретінде қолданылатын калий селитрасының қандай массасын алуға болады
Шешуі Реакция теңдеуі :

Са(ОН)2+2НNO3 Са(NO3 +2H2O
m қоспа=m гидроксид *W=148*0.08=11.84 кг

m Cа(ОН)2 148- 11,84 136,16 кг n Cа(ОН)2 1,84 кмоль
Реакция теңдеуі бойынша
n Cа(NO3)2= nCа(OH)2 1,84 к моль, оның массасы:
m Cа(NO3)2 = n*M= 1.84*164=301.76кг
2. Тотығу –тотықсыздандыру реакциясының электрондық баланс әдісі бойынша теңестір:
Mn+4O22 + 4 H+Cl - = Mn+2Cl2 - + CL02 + 2H+2O-2
Тотықсыздану Mn + 4 +2e Mn +2 2 1 т-т-ш
Тотығу 2 CL- – 2 e CL20 2 1 т-с-ш

3. Массасы 150г табиғи ізбастасты SiO2 балқытқанда 145г кеміді Ізбестастағы кальций карбонатының массалық үлесін есепте.
Шешуі:
Реакция теңдеуі:CaCО 3+ SI O2 CaSiO3 +CO2

n CaSiO3= m CaSiO3 =145= 1.5 моль
M CaSiO3 116

Реакция теңдеуі бойынша nCaCO3= n CaSiO3= 1.25 м

M CaCO3= n ∙ M = 0.15 ∙ 100= 125г
W CaСO3= m CaСO3 = 125= 0.833немесе 92,6 % 34
M таб ізбестас 150

Сөзжұмбақ І -топ

1. Бактерицидтік қасиеті бар металл. күміс
2. Алақанда балқитын металл. Цезий
3. Қан құрамындағы металл. темір
4. Металдар патшасы атанған металл. алтын
5. Ең қиын балқитын металл. вольфрам
6. Шойын өндіретін пеш. домна
7. Фотографияда қолданылатын металл. магний
8. Ең қатты металл. Хром


М
Е
Т
А
Л
Д
А
р

Сөзжұмбақ ІІ -топ
1. Азотты ең алғаш сипаттаған ғалым Резерфорд
2. Ауаның 78% құрайтын элемент азот
3. NaNO3 , KNO3 жалпы атауы селитра
4. Атмосфераға азот бөліп жанатын газ. торф
5. Азот диоксиді адам қанында нені азайтады. гемоглобин
6. Азоттың металдармен қоспасы нитрид
Ф
0
С
Ф
О
Р



Жұмбақтар І –топ
1. Осы затпен ескі үйді аластайды. Түсіне қарасаң алтынға ұқсайды.
(күкірт)
2. Бірінші буыным жылқы есімге қойылатын сұрақтан тұрады,
екінші буыным сан есім. Өзім қай элементпін?
(HeOH)
3. Бірінші буыным тасқын су, екіші бөлігім мал құлағына салынатын белгі. Қандай химиялық элементпін?
(Селен)
4. Бірінші бөлігім көп емес, екенші бөлігім тілсіз жау деген мағынада, химиялық қай элементпін?
(Азот)
5. Бірінші буыным Мария Складовская ашқын элементтің алғашқы екі әріпі, екінші буыным Еуропадағы өзен, өзім радиоактивті құбылыстан түзілетін элементпін.
(Радон)
Жұмбақтар ІІ -топ
1. Кең әлемді кернейді, Көзің бірақ көрмейді
ауа
2. Құрғақ жерде сақтайсың,
Онсыз тамақ татпайсың
тұз
3. Қыздырып соқсаң иленеді,
Балға мен төстен именеді
темір
4. Галоген дәрігерге қызмет етеді,
Крахмалмен достасады – ол не?
Йод
5. Ұстасаң - ұннан майда
Ұстатсаң - тастан берік
цемент
Мақал - мәтелдер І –топ
Мақал –мәтелдердің жалғасын тап
1.Алтын тапсаң –
2. Өлең алтын -
3. Ақыл арымас -
4. Алтынды еріте білмеген ірітер-

5. Мылтықтың күмісін айтпа-

Мақал - мәтелдер ІІ–топ
1.Күміс тозса – күл,

2. Жақсы жастан шығады.

3. Алтын жерде жатпайды,

4. Ақыл арымас,

5. Теміршінің қолында,

Жеңімпаз топты мадақтау.

“Мақал сөзде металл жүреді,
Метал қадірін халқым, біледі”- демекші бүгінгі сабақты өзімнің мына өлең жолдарыммен қорытындылаймын

Металдарсыз өмір жоқ,
Түсінсең оны шырағым
Қолданамыз қайда деп,
Білмесең менен сұрағың.

Құрал сайман бәрі де,
Металдардан тұрады.

Қоспаларын сан жетпес,
Элементтерім құрады

Тауда, таста білсеңдер
Қоспалары металдың
Күміс пенен алтыным
Патшасы ғой металдың

Тамаққа да металдың
Қоспаларын саламыз
Аспанға да айға да,
Металдармен барамыз

Газымыз да үйдегі
Арқылы металл келеді
Электр мен жарықты
Металдарым береді

Қыздарымыз неше түрлі
Әшекейін тағады
Ауыл менен қалаға,
Металдармен барады.

Егістікті жерлерді,
Металдармен өңдейміз
Бұзылып қалған заттарды,
Металдармен жөндейміз,

Құрамында қанның да,
Металдарым болады.
Денесі де адамның,
Металдардан тұрады.

Тіршіліктің бәрін де,
Элементтерім құрады.
Бейметалл мен металдан,
Денелерім құралды – деп бүгінгі сабағымызды қорытындылаймыз .