. 7 сынып. Биология .
Сабақтың тақырыбы: Сүйекті балықтардың құрылысы және тіршілік әрекеті.
Сабақтың мақсаты:
a) Балықтардың сыртқы және ішкі ортасымен, олардың сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялық ерекшеліктерімен таныстыру. Сыртқы құрылыс ерекшеліктеріне қарап, шеміршекті және сүйекті балықтарды бірінен – бірін ажырата білуге үйрету.
b) Оқушылардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін ой – өрісін дамыту.
c) Жануарларды қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа материалды игеру, топпен жұмыс.
Сабақтың әдісі:зерттеу, кубизм әдісі.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, микроскоп, микропрепарат, сазан балығы, сазанның сыртқы және ішкі құрылысы.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты 4 топқа бөлеміз.
І топ - шеміршекті балықтар.
ІІ топ – сүйекті балықтар.
ІІІ топ – бекіре балықтар.
ІV топ – албырт балықтар.
2. Үй тапсырмасын сұрау. «Ой қозғау»

Үй тапсырмасына сұрақтар:
 Омыртқалы жануарардегеніміз не? Олар қай типке жатады және неліктен?
 Балықтарды неге бассүйектілер тип тармағына жатқызады? Балықтардың қандай класстарын білесің?
 Шеміршекті балықтар классына жататын балықтардың құрылыснда қандай ерекшеліктер болады?
 Акула туралы не айтуға болады? Акулалар отряды қай классқа жатқызылады?
 Шеміршекті балықтардың акулалар отрядынан басқа қандай отрядын білесің?
 Тұтас қанатыларың тіршілігі туралы баянда.
 Шеміршектілер отрядына жататын балықтардың тіршілік әрекетін салыстырып оларға тән ерекшеліктерді анықтаңдар.
Көздері бар, қабағы жоқ,
Әсте кірпік қақпайды.
Ол қай жануар суға салсаң,
Тұншықпайды батпайды.
3. Жаңа сабақ. Кубизм әдісі.
І топ:
 Сазанның тіршілігі және ққрылысы
 Жүзбеқанаттары
 Қаңқасы
1 Дене тұрқы бөлімі Бас, тұлға, құйрық
2 Тері жамылғы Тері қаптап, теріге қабыршақтар қаптайды
3 Бас бөлімдері орналасқан мүшелер 2 көз, ауыз, 2 танау тесігі, екі жұп мұрт өсуі
4 Жүзбеқанаттары Жұп: көкірек,құрсақ. Дара: арқа, құйрық, аналь.
5 Қанқасы Бассүйек, жүзбеқанат сүйектерінен, омыртқа жотасы, тұлға, құйрық.
ІІ топ:
 Бұлшықеттері
 Қоректенуі
 Торсылдақ
1 Ас қорыту мүшелері Ауыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі
2 Торсылдақ Дыбыс резенаторы, суда жүзгіштікті реттейді
3 Тыныс алу мүшелері желбезек
4 Бұлшықеттері Еркін қимылдатады
ІІІ топ: сазан балығының
 Қан айналымы
 Зәр шығару
 Жүйке жүйесі
1 Қан айналымы мүшелері Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады.
2 Зәр шығарумүшелері Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
3 Жүйке жүйесі Миы қарапайым әрі кіші. Миы 5 бөлімнен тұрады.
ІV топ: балықтың :
 Сезім мүшелері
 Рефлекстер
 Көбеюі мен дамуы
1 Сезім мүшелері Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
2 Рефлекстер Шартты, шартсыз
3 Көбеюі мен дамуы Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық
Шығармашылық жұмыс. «Ой толғаныс»
 Балықтардың ұрпағына қамқорлық жасау;
 Балықтардың халық шаруашылығыдағы маңызы;
 Балық байлығын молайтужәне қорғау.
Партаның үстінде үлестірілмелер жатады. Оқушы мәтінмен таныс, таныс еместігі жайлы белгі қояды. «+»-таныс мәлемет, «?»- сұрақ болады, «!»- жаңа мәлемет

№ Мәтіні Белгі
1 Балықтың 20000 түрі бар, олартек суда тіршілік етеді
2 7 отряды бар:
• Латимерия тәрізділер
• Бекіре тәрізділер
• Сетініктер тәрізділер
• Көзауықтар тәрізділер
• Албырт тәрізділер
• Тұқым тәрізділер
3 Денесін тегіс тері қаптап жатады, теріге қабыршақтармен қапталған
4 Көбісіуылдырық шашады, сырттай ұрықтанады, тікелей шабақтайтын түрлері бар.
5 жүрегі 2 бөліктен(құлақша мен қарынша) , тұйық қанайналым шеңбері бар.
6 Миы 5 бөліктен тұрады
7 Тынысалу мүшесі – желбезек
8 Зәр шығаруы: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
9 Екі көзі арқылы көреді, екі танау тесіктері арқылы иісті сезеді, сипап сезу мүшесі- мұрт,есту мүшесі бассүйектің ішкі жағында, бүйір сызықпен сезеді


Жинақтау жүйесі

Шеміршекті балықтар Сүйекті балықтар
Түр саны 750 20000
Қаңқасы Шеміршекті Сүйекті
Мекен ортасы Теңіздер, мұхиттар Теңіздер, мұхиттар, тұщы су
Желбезек 5-7 жұп 4 жұп
Саңылауы
Желбезек қақпағы жоқ бар
Бүйір сызығы бар бар
Қабыршықтар плакоидтық Ганоидтық, космоидтық, циклоидтық, стеноидтық
Жүрек 2 қуысты: 1 қарынша, 1 құлақша 2 қуысты: 1 қарынша, 1 құлақша
Зәр шығару Бүйрек->несепағар->клоака Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
Жүйке жүйесі Жақсы дамыған. Миы: алдыңғы, аралық, ортаңғы, мишық, сопақша Миы қарапайым әрі кіші. Миы 5 бөлімнен тұрады.
Сезім мүшесі Иіссезу мүшесіжақсы дамыған, есту мүшесі – ішкі құлақ Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
Көбеюі Дара жынысты, ұрықтану әдісі Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық
Қанайналымы Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады. Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады.
Өкілдерге жіктелуі Акулалар, тұтасқанаттылар Бекіре, албырт, тұқы, камбала, трескала
Сәйкестігін тап:
1 Ас қорыту мүшелері А.Желбезек
2 Қан айналымы мүшелері Б.2 бөлікті жүрек, көктамыр, салатамыр
3 Тыныс алу мүшелері В.Ауыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі
4 Зәр шығару мүшелері Г.Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
5 Жүйке жүйесі Д.Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық
6 Сезім мүшесі Ж.: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
7 Көбеюі И.Миы 5 бөлімнен тұрады. алдыңғы, аралық, ортаңғы, мишық, сопақша

Зерханалық жұмыс.Сазан балығының сыртқы және ішкі құрылысын қарау.
Керекті құралдар:сазан балығы әр партада біреу,микроскоп,скальпел,салфетка,микропрепарат,әр оқушыда ақ халат және перчатка.(з\ж-тың барысы кітапта)
Мақсаты:Сазанның сыртқы және ішкі құрылысын зерттеп білу.
Жауаптары: 1-в. 2-б. 3-а. 4-ж. 5-и. 6- г. 7-д
Үйге §52 оқу. Балықтар түрінің сан алуандығы. Сүйекті балықтар классының отрядтары. Реферат жазу .