. «Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы»

 Қазақстан халқының саны: 16 млн. 402 мың адам, әлемде 62 –ші орында. (2009 ж. мәлімет)
 Елімізде аумақ бойынша халық әркелкі қоныстанған 1 км2 5,8 адам.
 Қазақтардың бүкіл әлемдегі саны- 12,5 млн. адам.
 Әкімшілік-территориялық бөлінуі 14 облыстан тұратын унитарлы мемлекет.
 Қазақстан аумағы 5 экономикалық ауданға бөлінген.(Н.Н. Баранский бойынша)
 Қазақстан халқының 59,2 % - ын (11 млн. адам) еңбек етуге жарамды еңбек ресурстарын құрайды.
 Елімізде 16 жастан 63 жасқа дейінгі ерлер, 16- дан 58 жасқа дейінгі әйелдер еңбек ресурстары болып табылады.
 Қазақстан халқының 48,2%-ын ерлер, 51,8 % әйелдер құрайды.
 Қазақстандағы ең ірі агломерация – Қарағанды-Теміртау агломерациясы.

Мемлекеттер: Азербайджан, Узбекистан, Қырғызстан ,Түркіменстан, Монголия, Қытай, Тәжікістан, Ресей Федерациясы, Беларусь, Украина, Молдова ( географиялық орны, астаналары, ең ірі қалалары және мемлекет басшыларын білу);
Көлдер: Каспий, Арал, Балқаш, Алакөл, Марқакөл ,Теңіз-Қорғалжын, Теке, Сілеті, Қызылқақ, Қалібек, Үлкенқараой, Құсмұрын, Сасықкөл және т.б.
Су бөгендері: Бұқтырма, Шардара, Қапшағай, Самарқан, Шерубай-Нұра, Өскемен .
Өзендер: Ертіс, Есіл, Тобыл, Жайық, Жем, Сағыз, Қаратал, Лепсі, Ақсу, Бақанас, Шу, Іле, Аягөз, Сырдария, Әмудария,Арыс, Шарын.
Қалалар: Астана, Алматы, Петропавл, Қостанай, Павлодар, Ақтөбе, Атырау, Ақтау, Орал, Қарағанды, Қызылорда, Шымкент, Тараз, Алматы, Қаскелен, Талғар, Жезқазған, Талдықорған, Шахтинск, Абай, Балқаш, Байқоңыр, Кентау, Түркістан, Рудный, Өскемен, Семей, Риддер.

ТАҚЫРЫП « ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖЕР БЕДЕРІ, ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАРЫ»
Жер бедері: Шығыс-Еуропа, Батыс Сібір (Солтүстік Қазақ жазығы), Тұран ойпаты, Торғай үстірті, Маңғыстау үстірті, Құлынды жазығы, Кендірлі-Қиясан үстірті, Бетпақдала, Мойынқұм , Доңызтау, Шошқакөл қырқасы, Шағырай үстірті
Таулар: Алтай, Сауыр, Тарбағатай, Жетісу Алатауы, Тянь-Шань, Сарыарқа, Мұғалжар, Көкше тауы, Күнгей Алатауы, Қырғыз Алатауы, Шу-Іле таулары, Талас Алатауы, Қаратау жотасы, Кетмен жотасы (Ұзынқара).
Биік шыңдар: Белуха ( 4506 м ), Ақсораң (1565 м), Үлкен Боқтыбай (567 м), Айрық (633 м), Бесбақан ( 4464 м), Мұзтау (3816 м), Тастау ( 2991 м)
Табиғат кешендері: Орманды дала, дала, шөлейт, шөл, таулы аймақтар.
Табиғат кешендері: Орманды дала (1 млн. га немесе 0,4 және дала 77 млн. га немесе
27 % (Солтүстік Қазақстан, Ертіс бойы)
Шөлейт және шөл ( Каспий тенізінің солтүстік және шығыс жағалаулары, Жайық бойы, Торғай, Қызылқұм, Балқаш пен Зайсан көлінің жағасы, Бетпақдала, Сарысу, Сырдария жағалаулары, Үстірт), Сам құмы, Сарыесік Атырау, Тауқұм, Мойынқұм, Үлкен және Кіші Борсық, Арал маңы Қарақұмы;
ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАРДЫҢ ТАРАЛУ АЙМАҚТАРЫ:
Мұнай-газ бассейндері: Каспий маңы мұнайлы-газды аймағы, Маңғыстау-Үстірт мұнайлы газды аймағы, Шу-Сарысу газды аймағы
Көмір бассейндері: Жайық–Каспий (Жайық-Жем) қоңыр көмір алабы, Жыланшық қоңыр көмір алабы, Қаратау қоңыр көмір алабы, Шу қоңыр көмір алабы, Оңтүстік Балқаш қоңыр көмір алабы, Іле қоңыр көмір алабы, Торғай (Обаған) қоңыр көмір алабы, Теңіз-Қоржынкөл тас көмір алабы, Екібастұз тас көмір алабы, Майкүбі қоңыр көмір алабы, оңтүстік Жайсан қоңыр көмір алабы.

РУДАЛЫ ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР
Темір:Қашар, Сарыбай, Соколов, Әйет, Лисаков, Кентөбе, Қаратас, Атансор
Марганец: ( 11 кен орны бар, дүние жүзі бойынша 2- ші орында): Атасу, Жезді, Ұлытау, Сарыарқа, Қаратау, Маңқыстау.
Хром: (21 кен орны бар) Мұғалжар тауы, Кемпірсай, Дөң т.б
Никель: Мұғалжар тауы, Бұрақтал, Аққара т.б
Алюминий: (200 кен орны бар), Сарыарқаның солтүстік-шығысындағы- Ақмола және Торғай ойысында (Арқалық торабы).
Мыс:Жезқазған, Қоңырат, Бозшакөл т.б
Полиметалдар ( қорғасын, мырыш, мыс қоспалары, алтын, күміс жатады): Кенді Алтай, Риддер мен Зырян, Жетісу Алатауындағы Текелі және Қаратаудағы Ащысай мен Мырғалымсай

РУДАСЫЗ ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР
Асбест: Қостанай (Жітіқара), Қарағанды (Жезқазған), Мұғалжар (Бөгетсай), Шу- Іле таулары, Хантау кен орындары.
Фосфорит: Қаратау (Шолақтау, Ақсай, Жаңатас т.б)
Тұз:Каспий маңы ойпаты мен Батыс Сібір жазығы

Қазақстанның экономикалық аудандары
1) Қарағанды облысы - Нурмухамбет Канапиевич Абдибеков;
2) Қостанай облысы – Нұралы Сәдуақасов Мұстафинұлы;
3) Солтүстік Қазақстан облысы – Ерик Хамзинович Султанов;
4) Павлодар облысы – Бозумбаев, Канат Алдабергенович;
5) Ақмола облысы – Сергей Витальевич Кулагин;
Астана қаласы – Адильбек Рыскельдинович Джаксыбеков;
6) Шығыс Қазақстан облысы – Ахметов Даниал Кенжетаевич;
7) Жамбыл облысы – Карим Насбекович Кокрекбаев;
8) Оңтүстік Қазақстан облысы – Мырзахметов Аскар Исабекович;
9) Қызылорда облысы – Кушербаев Крымбек Елеуович;
10) Маңғыстау облысы – Айдарбаев Алик Серикович;
11) Атырау облысы – Измухамбетов Бактыкожа Салахатдинович;
12) Ақтөбе облысы - МУХАМБЕТОВ Архимед Бегежанович;
13) Батыс Қазақстан облысы – Ноғаев Нұрлан Асқарұлы;
14) Алматы облысы – Баталов Амандық Габбасович;
Алматы қаласы – Ахметжан Есімов Смагулович

Қазақстан Республикасының Үкіметі

Қазақстан Республикасының премьер – министрі – Кәрім Мәсімов Қажымқанұлы.


Қазақстан Республикасының министрліктері мен комитеттері:
1) ҚР инвестиция және даму жөніндегі министрлігі - Әсет Өрентайұлы Исекешев;
2) ҚР Денсаулық және әлеуметтік даму министрлігі - Дүйсенова Тамара Босымбекқызы;
3) ҚР Сыртқы істер министрлігі - Идрисов Ерлан Абильфаизович;
4) ҚР Мәдениет және спорт министрлігі - Арыстанбек Мұхамедиұлы;
5) ҚР Білім және ғылым министрлігі - Сәрінжіпов Аслан Бәкенұлы;
6) ҚР Қорғаныс министрлігі - Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы;
7) ҚР Энергетика министрлігі - Школьник Владимир Сергеевич;
8) ҚР Ұлттық экономика министрлігі - Досаев Ерболат Аскарбекович;
9) ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі - Асылжан Сарыбайұлы Мамытбеков;
10) ҚР Қаржы министрлігі - Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов;
11) ҚР Экономикалық ықпалдастыру істері министрлігі - Айтжанова Жанар Сейдахметовна;
12) ҚР Әділет министрлігі - Имашев Берік Мәжитұлы
13) Мұнай және газ министрі- Ұзақбай Қарабалин;
14) ҚР Ішкі істер министрлігі - Қасымов Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы;

Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев - Қазақстан Республикасы Премьер-Министрдің бірінші орынбасары;

Бердыбек Сапарбаев – ҚР вице-премьері;

Шаруашылыққа жалпы сипаттама


Павлодар Трактор зауыты, «ДТ- 75 Қазақстан маркасы»
Астана «Ақмола ауылмаш кәсіпорны» ауылшаруашылық машиналарын шығарылады.
Ақтөбе Рентген аппаратуралар зауыты
Шымкент Пресс- автомат зауыты, жоғары вольтты аппаратуралар зауыты.
Қарағанды Шахталарға қажетті құрал-жабдықтар зауыты
Кентау Экскаватор зауыты
Атырау
Ақтөбе Мұнай, газ өнеркәсібіне қажетті құрал-жабдықтар
Петропавл Электр энергетикасына қажетті изоляциялық материалдар зауыты
Семей Кабель зауыты
Өскемен Кондесатор зауыты
Талдықорған Аккумулятор зауыты
Көкшетау Өлшеуіш приборлар (таразы) зауыты.
Алматы АЗТМ (Алматы ауыр машина зауыты) қара және түсті металлургия өнеркәсібіне қажетті жабдықтар, тұрмысқа қажетті құрал-жабдықтар, төмен вольтті аппаратуралар зауыты
Орал Механикалық аппаратура

ВВЕДЕНИЕ
Изучение географической номенклатуры – важная часть процесса постижения любого географического учебного курса. В учебно-методическом пособии содержится список названий географических объектов, обязательных для изучения в курсе «Физическая география Казахстана». Ученики должны знать названия этих географических объектов, уметь показать их на карте, правильно назвать и написать. Называть объекты следует, соблюдая
правильное произношение и ударения
При изучении географической номенклатуры необходимо обратить внимание на правильность показа географических объектов.
Следует соблюдать следующие правила:
1. Показывать объекты так, чтобы не закрывать их рукой. Если Вы стоите слева от карты, показывайте левой рукой, если справа – правой.
2. Площадные объекты (озера, равнины, моря, острова и т.д.) показывают, обводя их по границе.
3. Заливы и полуострова показывают по береговой линии.
4. Реки показывают от истока до устья, вдоль их течения. Сначала показывают главную реку, затем ее притоки: правые и левые, начиная с верховьев.
5. Горные хребты показывают линией, по оси хребта.
6. Мелкие объекты на карте (горные вершины, вулканы, перевалы, мысы) показывают точкой.
Типичные ошибки, которых следует избегать:
1. Показывают не объект, а подпись к нему. Особенно это касается горных вершин, перевалов, мелких островов.
2. Площадной объект показывают не полностью, а только его часть (как правило, центральную).
3. Показывают реку не полностью (от истока до устья), а лишь ее отрезок в месте подписи.






9 - сынып

Дайындаған:
Озерный орта мектебінің география пәнінің мұғалімі
Магнаев Б.Ж

Тема: «Машиностроение»
Научные центры и технополисы: Москва и города подмосковья, Санкт-Петербург, Ростов-на-Дону, Екатеринбург, Новосибирск, Красноярск, Иркутск, Владивосток, Хабаровск,
Центры трудоемкого машиностроения: Санкт-Петербург, Москва, Воронеж, Нижний Новгород, Ярославль, Ульяновск, Саратов, Самара, Казань, Иркутск.
Центры металлоемкого машиностроения: Волгоград, Пермь, Нижний Тагил, Екатеринбург, Ижевск, Челябинск, Орск, Новосибирск, Барнаул, Красноярск.
Тема: «ТЭК»
Нефтегазоносные месторождения: Самотлор, Уренгой, Ямбург, Астраханское.
Трубопроводы: с Тюменской области на запад.
ТЭЦ: Сургутская, Костромская, Рефтинская.
ГЭС: Волжский каскад, Красноярская, Саянская, Братская, Усть-Илимская.
АЭС: Нововоронежская, Ленинградская, Белояская, Кольская.
ЕЭС: Единая энергосистема.
Тема: «Комплек конструкционных материалов и химических веществ»
Центры черной металлургии: Череповец, Липецк, Старый Оскол, Магнитогорск, Нижний Тагил, Челябинск, Новокузнецк.
Центры цветной металлургии: Мончегорск, Кандалакша, Волхов, Медногорск, Орск, Норильск, Братск, Красноярск, Новосибирск.
Центры химико-лесного комплекса: Архангельск, Сыктывкар, Соликамск-Березники, Уфимско-Салаватский, Самара, Усолье-Сибирское, Енисейск, Усть-Илимск, Братск, Комсомольск-на-Амуре.
Тема: «Инфраструктурный комплекс»
Порты: Новороссийск, Астрахань, Калиниград, Санкт-Петербург, Выборг, Архангельск, Мурманск, Дудинка, Тикси, Владивосток, Находка, Петропавловск-Камчатский.
Ж/Д магистрали: Транссибирская, БАМ.
Тема ”Русская равнина”
Моря: Азовское, Балтийское, Баренцево, Белое.
Заливы: Кандалакшский, Онежская губа, Финский.
Острова: Вайгач, Валаам, Кижи, Колгуев, Соловецкие.
Полуострова: Канин, Кольский, Рыбачий.
Крайние точки: Балтийская коса.
Равнины: Кумо-Манычская впадина, Мещёрская низина, Окско-Донская, Печорская низменность, Приволжская возвышенность, Прикаспийская низменность, Северные Увалы, Среднерусская возвышенность, Тиманский Кряж.
Горы: Хибины.
Реки: Волга, Вятка, Дон, Кама, Мезень, Нева, Ока, Онега, Печора, Северная Двина,
Озёра: Баскунчак, Ильмень, Имандра, Каспийское море, Ладожское, Онежское, Псковское, Чудское, Эльтон.
Водохранилища: Волгоградское, Куйбышевское, Рыбинское, Цимлянское.
Каналы: Беломорско-Балтийский, Волго-Балтийский, Волго-Донской, имени Москвы.
Заповедники: Астраханский, Дарвинский, Кандалакшский, Лапландский, Приокско-Террасный, Самарская Лука.
Месторождения: Печерский каменноугольный бассейн, Подмосковный буроугольный бассейн, КМА, апатиты, руды черных и цветных металлов Кольского полуострова и Карелии, Соли Баскунчак.
Города: Мурманск, Архангельск, Мончегорск, Кандалакша, Череповец, Воркута, Москва, Пущино, Дубна, Троицк, Санкт-Петербург, Великий Новгород, Псков, Нижний Новгород, Владимир, Калининград, Ярославль, Воронеж, Липецк, Казань, Пенза, Самара, Ульяновск, Саратов, Волоград, Астрахань
ЭС: Кислогубская ПЭС, Кольская АЭС.
Тема ”Кавказ”
Моря: Азовское, Чёрное.
Заливы: Таганрогский.
Проливы: Керченский.
Полуострова: Таманский.
Крайние точки: район горы Базардюзи.
Равнины: Кумо-Манычская впадина, Прикубанская низменность, Ставропольская возвышенность, Терско-Кумская низменность.
Горы: Большой Кавказ.
Вершины: Казбек, Эльбрус.
Реки: Дон, Кубань, Кума, Терек.
Озёра: Каспийское море, Маныч-Гудило.
Каналы: Ставропольский.
Заповедники: Тебердинский.
Месторождения: цветные металлы Большого Кавказа.
Города: Ростов-на-Дону, Новороссийск, Ставрополь, Краснодар, Сочи, Анапа, Туапсе, Пятигорск, Ессентуки, Кисловодск, Теберда.
Тема ”Урал”
Горы: Пай-Хой, Полярный Урал, Приполярный Урал, Северный Урал, Средний Урал, Южный Урал.
Вершины: Магнитная, Качканар, Народная, Ямантау.
Реки: Белая, Исеть, Северная Сосьва, Тура, Чусовая, Урал.
Заповедники: Башкирский, Ильменский, Печоро-Илычский.
Города: Екатеринбург, Челябинск, Уфа, Пермь, Оренбург, Магнитогорск, Соликамск, Березники, Краснотурьинск, Салават, Орск, Медногорск, Златоуст, Миасс, Соль-Илецк.
Тема ”Западная Сибирь”
Моря: Карское.
Заливы: Байдарацкая губа, Енисейский, Обская губа.
Острова: Белый.
Полуострова: Гыданский, Ямал.
Равнины: Барабинская низменность, Васюганская, Ишимская, Сибирские Увалы.
Реки: Иртыш, Ишим, Обь, Пур, Таз, Тобол.
Озёра: Кулундинское, Чаны.
Заповедники: Гыданский, Юганский.
Тема ”Средняя и Северо-Восточная Сибирь”
Моря: Восточно-Сибирское, Карское, Лаптевых.
Заливы: Енисейский, Хатангский.
Проливы: Вилькицкого, Дмитрия Лаптева.
Острова: Новосибирские остова, Северная Земля.
Полуострова: Таймыр.
Крайние точки: мыс Челюскин.
Равнины: Колымская низменность, плато Путорана, Приленгское плато, Северо-Сибирская низменность, Среднесибирское плоскогорье, Центрально-Якутская, Яно-Индигирская низменность.
Горы: Ангарский кряж, Бырранга, Верхоянский хребет, Енисейский кряж, Оймяконское нагорье, хребет Черского.
Вершины: Победа.
Реки: Алдан, Ангара, Вилюй, Енисей, Индигирка, Колыма, Лена, Нижняя Тунгуска, Оленёк, Подкаменная Тунгуска, Хатанга, Яна.
Озёра: Таймыр.
Водохранилища: Вилюйское.
Заповедники: Арктический, Таймырский, Усть-Ленский.
Тема ”Горы Южной Сибири”
Равнины: Витимское плоскогорье.
Горы: Алданское нагорье, Алтай, Восточный Саян, Западный Саян, Кузнецкий Алатау, Салаирский кряж, Становое нагорье, Яблоновый хребет.
Вершины: Белуха.
Реки: Ангара, Аргунь, Бия, Катунь, Обь, Селенга, Шилка.
Озёра: Байкал, Телецкое.
Водохранилища: Братское, Красноярское.
Заповедники: Алтайский, Баргузинский.
Тема ”Дальний Восток”
Моря: Берингово, Охотское, Чукотское, Японское.
Заливы: Анадырский, Пенжинская губа, Шелихова.
Проливы: Берингов, Кунаширский, Лаперуза, Лонга, Петра Великого, Татарский.
Острова: Врангеля, Командорские, Курильские, Сахалин.
Полуострова: Камчатка, Чукотский.
Крайние точки: мыс Дежнева, остров Ратманова.
Равнины: Зейско-Бурейская, Среднеамурская низменность.
Горы: Джугджур, Колымское нагорье, Сихотэ-Алинь, Чукотское нагорье.
Вершины: Авачинская Сопка, Ключевская Сопка.
Реки: Амур, Анадырь, Зея, Камчатка, Уссури.
Озёра: Ханка.
Водохранилища: Зейское.
Заповедники: Кедровая Падь, Кроноцкий, ”Остров Врангеля”.
Сибирь и Дальний Восток
Месторождения: Западно-Сибирский нефтегазоносный бассейн, Кузнецкий каменноугольный бассейн, железные руды Горной Шории, цветные и редкие металлы Рудного Алтая, Тунгусский, Таймырский, Минусинский, Улуг-Хемский, Южно-Якутский каменноугольные бассейны, железные руды Хакасии, Забайкалья, Удоканское месторождение меди, цветные и редкие металлы Путорана и гор Забайкалья, Ленский, Зыранский, Нижнезейский буро– и каменноугольные бассейны,Охотский нефтегазоносный бассейн, цветные металлы Северо-Востока Сибири, золотые прииски Алдана и Бодайбо, Сихотэ-Алинь.
Города: Новосибирск, Омск, Томск, Тюмень, Сургут, Нижневартовск, Кемерово, Новокузнецк, Горно-Алтайск, Барнаул, Диксон, Дудинка, Норильск, Хатанга, Красноярск, Минусинск, Иркутск, Улан-Удэ, Чита, Усть-Илимск, Братск, Ангарск, Тикси, Мирный, Якутск, Верхоянск, Анадырь, Магадан, Благовещенск, Комсомольск-на-Амуре, Петропавловск-Камчатский, Южно-Сахалинск, Владивосток, Хабаровск, Уссурийск.
ЭС: Сургутская ТЭЦ.
Технополисы: Томск, Новосибирск, Омск.
Нефтяные концерны: «Лукойл», «ЮКОС», «Сургутнефтегаз».
Железнодорожные магистрали: Транссибирская, БАМ (Большая и Малая), Амуро-Якутская.
Тема ”Природные комплексы Волгоградской области”
Возвышенности: Калачская, Приволжская, ЕргенинскаяМедведецкие яры, Донская гряда.
Равнины: Хоперско-Бузулукская
Низменности: Прикаспийская
Реки: Волга, Ахтуба, Дон, Иловля, Хопер, Медведица.
Водохранилища: Волгоградское, Цимлянское.
Каналы: Волго-Донской.
Месторождения полезных ископаемых: нефть, газ, стройматериалы, химическое сырье.
ПТК области: Калачевский, Задонский, Хоперско-Бузулукский, Волго-Медведицкий, Ергенинский, Прикаспийский, Донской, Волго-Ахтубинский.
Города: Волгоград, Волжский, Камышин, Урюпинск, Михайловка.
Тема "Экономические районы"
Знать основные центры, перечисленные в первом разделе и их принадлежность экономическому району и специализацию .